Međunarodni Crveni krst osnovan je 1863. godine u Ženevi, na inicijativu Anrija Dinana i njegovih saradnika Gijoma Anrija Difura, Gistava Monijea, dr Luja Apija i dr Teodora Monoara. Već 1864. godine potpisana je prva Ženevska konvencija o zaštiti ranjenika. Usledilo je, tokom narednih godina, osnivanje društava crvenog krsta u nizu evropskih država.
Prvo društvo Crvenog krsta na Balkanu osnovano je 1875. u Kneževini Crnoj Gori. Početkom 1876, na inicijativu vojnog lekara dr Vladana Đorđevića, osniva se i Društvo Crvenog krsta u Kneževini Srbiji, čiji je prvi predsednik bio beogradski mitropolit Mihailo Jovanović. Godine 1881. osnovano je i društvo Crvenog krsta Kraljevine Ugarske, pa je usledilo osnivanje niza gradskih društava po Vojvodini.
Društvo Crvenog krsta u Somboru prvi put je osnovano 1883. godine. Najstarija vest o njegovom postojanju potiče s kraja januara 1883. godine, kada je zabeleženo da je somborsko Društvo Crvenog krsta, koje ima 410 članova, a čiji je predsednik bela Šandor, veliki župan Bačko-bodroške županije, organizovalo bal na kome je sakupqeno 336 forinti dobrovoqnih priloga. U članstvu somborskog Crvenog krsta krajem 1883. g. nalazilo se 427 članova.
Radom Crvenog krsta u Somboru, na početku 20. veka, rukovodili su neki od najuglednijih građana Sombora, osim ostalog pravoslavni protojerej i rimokatolički župnik, kao i tadašnji gradonačelnik, županijski lekar itd. Značaj Crvenog krsta posebno je bio vidljiv u godinama Prvog svetskog rata (1914-1918), kada je u Somboru postojala bolnica gradskog Društva Crvenog krsta. U njoj su, bez razlike, lečeni ranjeni i bolesni vojnici austrougarske vojske, ali i zarobljeni srpski, ruski i rumunski vojnici.
Nakon prisajedinjenja Vojvodine Kraljevini Srbiji (1918), u Somboru je osnovan ogranak srpskog Crvenog krsta. Godine 1921. osnovan je Mesni odbor, kao ogranak jedinstvenog Crvenog krsta Kraljevine SHS. U njemu je bio angažovan i znatan broj predratnih članova. Prvi predsednik posleratnog Odbora bio je znameniti somborski lekar dr Radivoj Simonović. Aktivnosti Crvenog krsta u Somboru posebno su bile značajne 1926, u vreme velikih poplava u Vojvodini.
Tokom 1930-ih predsednik Crvenog krsta u Somboru bio je iguman Stefan Ilkić. Rad Odbora je intenziviran zahvaljujući i Zakonu o Društvu Crvenog krsta Kraljevine Jugoslavije, donetom 1933. godine. Crveni krst u Somboru redovno je organizovao manifestacije i dobrotvorne akcije za prikupljanje pomoći siromašnima i ugroženima. Posebno je aktivan bio rad Podmlatka u gradskim školama. Započet je i širok rad na zdravstvenom prosvećivanju građana.
Novi zamah u radu Crvenog krsta u Somboru nastupio je 1938. godine, kada je na čelo odbora izabrana lekarka dr Nada Ćović Gradić, prva žena hirurg u Srba. Uz pomoć Srpskog lekarskog društva kupljena je kuća na Apatinskom putu, koja je preuređena u Dom Crvenog krsta. Nabavljena je i neophodna oprema za nesmetano odvijanje humanitarnih, zdravstvenih i edukativnih akcija,a početak Drugog svetskog rata u svetu ubrzao je i povećao broj bolničkih kurseva i kurseva prve pomoći koje je organizovao Crveni krst.
Kratkotrajan Aprilski rat 1941. sa fašističkom Nemačkom i njenim saveznicima, kao i početak okupacije, uzrokovali su prestanak rada dotadašnjeg Odbora Crvenog krsta u Somboru i osnivanje novog, u kome nije bilo građana srpske nacionalnosti i koji je bio u službi okupatora, preuzevši celokupan inventar i prostor ranijeg Odbora Crvenog krsta u Somboru. Oslobođenjem Sombora, u oktobru 1944. godine, ponovo je, u ratnim uslovima, pokrenut rad predratnog Odbora, na čelu sa dr Nadom Ćović – Gradić.
Tokom poslednjih ratnih i prvih poratnih meseci 1945. prioritet Crvenog krsta u Somboru bilo je zbrinjavanje ranjenih, bolesnih i izbeglih lica i sakupljanje pomoći za ratnu siročad, repatrirce, vojsku na frontu i zarobljenike u logorima. Posebno aktivna bila je služba traženja. U aprilu 1945. g. formiran je nov Mesni odbor, a u oktobru i Okružni odbor crvenog krsta. Počelo je omasovljenje članstva, posebno Podmlatka. Crveni krst je snažno bio uključen u novi društveni sistem, kao masovna narodna organizacija u njegovoj službi, a uloga Crvenog krsta, u čitavoj lepezi opštih interesa građana, bila je nemerljiva.
Rad Crvenog krsta u Somboru tokom prvih posleratnih godina (1945-1950) odvijao se u nekoliko osnovnih pravaca: borba protiv zaraznih bolesti (tifusa i tuberkuloze), zdravstveno prosvećivanje i stručno osposobljavanje građana u bolničkim veštinama i pružanju prve pomoći, sakupljanje i raspodela materijalne pomoći ugroženom stanovništvu, rad sa Podmlatkom, međunarodna saradnja i organizacija pratećih godišnjih manifestacija (Nedelja Crvenog krsta, Nedelja borbe protiv tuberkuloze, Dečja nedelja, Dan Podmlatka).
U središnjoj deceniji 20. veka Crveni krst u Somboru unapređuje svoj profesionalni rad (ustanovljava se stručna služba), istovremeno se oslanjajući na velik broj članova i volontera. Tokom 1950-ih rad Opštinskog i Sreskog odbora Crvenog krsta u Somboru ogleda se u nekoliko ključnih oblasti: zdravstveno prosvećivanje (posebno predavanja seoskoj omladini); javno zdravlje (borba protiv tuberkuloze i akcije Be-Se-Že vakcinacije); borba protiv alkoholizma; akcije dobrovoljnog davanja krvi; pomoć školskim kuhinjama, deci i ugroženim kategorijama stanovništva; rad u osnovnim i srednjim školama (pioniri i podmladak) i organizacija godišnjih manifestacija.
Tokom 1960-ih profesionalizacija rada Crvenog krsta u Somboru podignuta je na viši nivo. Došlo je do širenja lepeze delatnost organizacije, te povećanja broja neposredno angažovanih aktivista Crvenog krsta kako u gradu, tako i po selima. Zdravstveno prosvećivanje postalo je masovno, pa su održavani brojni kursevi i predavanja po školama, mesnim zajednicama i radnim organizacijama. Organizovane su široke akcije prikupljanja pomoći, posebno u vreme prirodnih katastrofa (zemljotresi u Skoplju i Banjaluci, poplave u Vojvodini). Vidno je povećan broj dobrovoljnih davalaca krvi, a organizovana su, krajem decenije, i prva redovna opštinska, pokrajinska i republička takmičenja iz prve pomoći.
Sedamdesete godine prošlog veka predstavljale su vreme snažnog privrednog i urbanog razvoja Sombora, u kome je i rad Opštinske organizacije Crvenog krsta dodatno modernizovan u svim segmentima svojih brojnih aktivnosti. Misija zdravstvenog prosvećivanja stanovništva bila je sveobuhvatna, a obučavanje u pružanju prve pomoći bilo je deo redovne školske nastave. Somborci su postizali odlične rezultate na takmičenjima prve pomoći. Razvijana je borba protiv alkoholizma i narkomanije, organizovana je pomoć starima i socijalno ugroženom stanovništvu, ustaljene su akcije dobrovoljnog davanja krvi i širena je međunarodna saradnja. Somborski Crveni krst imao je, krajem 1970-ih, 33 osnovne organizacije, sa preko 23.000 članova ili oko 26% od ukupnog broja stanovnika opštine.
Osim velikog broja uobičajenih aktivnosti, poput zdravstvene edukacije (predavanja, kursevi, kvizovi znanja), sabirnih akcija, organizovanja dobrovoljnog davalaštva krvi i takmičenja iz prve pomoći, Crveni krst u Somboru, tokom 1980-ih, aktivno učestvuje u sistemu opštenarodne odbrane i društvene samozaštite. Godine 1985. somborskom Crvenom krstu uspešno je poverena organizacija velike Savezne združeno-taktičke vežbe „Jedinstvo 85“ Crvenog krsta Jugoslavije, kao i niza manjih pokaznih vežbi. Za svoje brojne aktivnosti Opštinska organizacija Crvenog krsta Sombor nagrađena je 1985. jugoslovenskim Ordenom zasluga za narod sa srebrnom zvezdom, a 1987. i Oktobarskom nagradom grada Sombora.
Uprkos izrazito teškim okolnostima (raspad države, ratovi, izbeglice, propast privrede i ekonomije, sankcije, hiperinflacija, opšte osiromašenje), Crveni krst u Somboru je, tokom 1990-ih, uspešno organizovao prihvat i zbrinjavanje oko 50.000 izbeglica koje su duže ili kraće boravile u Opštini Sombor. Primljeno je i raspodeljeno 12.000 tona međunarodne humanitarne pomoći, ostvarena je bliska saradnja sa humanitarnom organizacijom „Opštine zajedno“ iz Švajcarske, pokrenut je rad narodne kuhinje i humanitarne apoteke, a istrajavalo se i na aktivnostima koje su karakterisale raniji rad organizacije. Podignuto je novo zdanje Crvenog krsta, otvoren je Kamp u Bačkom Monoštoru, pomagano je školama, bolnicama, ustanovama i pojedincima. Zaposleni, saradnici i aktivisti Crvenog krsta iskazali su požrtvovanje i čovečnost koje su dostojne visokih ideala na kojima je utemeljena ideja osnivača Crvenog krsta.
U vremenu društvenog preobražaja Srbije, na početku 21. veka, Crveni krst u Somboru mogao je ponovo da se posveti svojim edukativno-zdravstvenim misijama, promociji zdravlja, difuziji osnovnih principa organizacije, doborovoljnom davalaštvu krvi, programima psiho-socijalne podrške i pomoći ugroženim slojevima stanovništva. Nastavljena je obnova i dogradnja Kampa Crvenog krsta u Bačkom Monoštoru, u kome je, tokom svakog leta, organizovana intenzivna aktivnost mladih. Obnovljena je međunarodna saradnja, posebno sa zemljama Regiona. Nastavljena je i bliska saradnja sa švajcarskom humanitarnom organizacijom „Opštine zajedno“. Omladinci Crvenog krsta postizali su izuzetne rezultate na pokrajinskim i republičkim takmičenjima iz prve pomoći. Realizovan je velik broj sabirnih akcija, a krajem decenije obnovljen je i rad narodne kuhinje.
Rad Gradske organizacije Crvenog krsta Sombor, tokom poslednje dekade, obeležila su tri vanredna događaja širih razmera, u kojima su aktivnosti Crvenog krsta ponovo imale izrazito važnu ulogu – poplave u Srbiji (2014), migrantska kriza (od 2015) i pandemija kovida 19 (od 2020). Razvijeni su i posebni programi „Pomoć i nega u kući“ (od 2014. do 2018) i „Servis za podršku roditeljstva“ (od 2018), te programi inovativnih usluga socijalne zaštite (od 2020). U kampu crvenog krsta u Bačkom Monoštoru sagrađeno je 12 kućica za smeštaj gostiju, a obnovljen je i dograđen dodatni i dvorišni prostor Doma Crvenog krsta. Modernizovana je narodna kuhinja i obogaćen je vozni park. Bliska saradnja sa Gradom Somborom omogućila je i višegodišnju značajnu pomoć socijalno-ugroženim licima. Gradskoj organizaciji Crvenog krsta Sombor dodeljena je 2021. g. povelja grada Sombora.
Krajem 2021. g. obeležena je 120. godišnjica neprestanog rada somborskog Crvenog krsta. Tim povodom objavljena je i monografija M. Stepanovića “120 godina rada Crvenog krsta u Somboru”.
M. S.
