Razvoju poznate somborske škole ikonoslikanja na staklu najviše je, tokom 19. stoleća, doprinela Somborka Sofija Protić Manojlović (1828-1917). Rođena je u staroj somborskoj ikonoslikarskoj porodici, kao čukununuka prvog somborskog ikonoslikara Mojseja Popovića, a istim poslom bavili su se i njen pradeda Andrej, deda Mihailo i otac Georgije. Bila je udata za somborskog učitelja Proku Manojlovića.
U sećanjima svojih sugrađana, zbog svog neumornog slikanja ikona na staklu, ostala je upamćena kao „vodena majka“. Ikonopisanjem se Sofija bavila još kao devojčica, uz svog oca Georgija Protića. Na njoj je, decenijama, počivala aktivnost somborske radionice za izradu ikona na staklu. Sofija Protić Manojlović radila je i druge ikonopisačke poslove poput izrade i oslikavanja limenih raspeća za kamene i drvene krstove po Somboru i na okolnim salašima, kao i „mustre“ (šablone) za goblene, a slikala je i temperom na hartiji.
Opus Sofije Protić može da se meri, verovatno, stotinama naslikanih ikona na staklu, od kojih su mnoge sačuvane do danas kako po gradu, tako i na somborskim salašima. Uprkos činjenici da je slikanje ikona na staklu, mada tehnički veoma zahtevno, u znatnoj meri šablonski posao, Sofija Protić Manojlović je, ipak, bila prva zabeležena i priznata somborska umetnica.
Podaci o prvoj somborskoj slikari prikupljeni su zahvaljujući istraživanjima dr Dušana Škorića, autora monografije “Srpske ikone na staklu” (Novi Sad, 2004).
M. S.
