Na osnovu vremenskih predznaka stari Somborci su, iskustvom i predanjem koje je prenošeno s pokolenja na pokolenje, razvili čitavu lepezu verovanja i pretpostavki u vezi sa predstojećim svakodnevnim životom u toku godine. Mnoga od ovih verovanja zapisana su u starim kalendarima, odakle su ovde i preneta. Salašari su se plašili januara koji nije hladan i snežan (Toplog januara da te Bog sačuva). Ako je bilo trave u januaru, verovalo se da je neće je biti u maju, i što je januar topliji, smatrano je da će april i maj biti hladniji (Ako nije januar u snegu, teško njivi i vrtu, i dolu i bregu). Kada je januar bio kišovit, smatralo…
-
-
DUŽIONICA (DUŽIJANCA)
U somborskih, subotičkih i ostalih bačkih Bunjevaca tradicionalno je, po završetku žetve, proslavljana Dužionica (Dužijanca), stara porodična, a kasnije opšta zemljoradnička svečanost, koju su njihovi preci preneli iz nekadašnje postojbine, kada su se pre više od tri veka doselili u severnu i severozapadnu Bačku (Jovan Erdeljanović beleži ovaj običaj u Sinjskoj krajini pod imenom „Doženjancija“, u Lici „Dožinjancija“, a u dalmatinskoj Zagori „Dožencija“). U Somboru je ustaljen naziv ove manifestacije “Dužionica”, a kod većina ostalih Bunjevaca u Bačkoj (u Subotici i drugim naseljima sa bunjevačkim stanovništvom) manifestacija se naziva “Dužijanca”. U ranijim vremenima, dok je Dužionica bila porodična svečanost, kada se žetva završi, očisti i uredi njiva, risaruše su plele…
-
IVANJDANSKI VENČIĆI
Po Somboru i okolnim naselјima, kao i po celoj Bačkoj i Vojvodini, raširen je, još uvek, prastari običaj pletenja ivanjdanskih venčića. Pletenje venčića od ivanjskog i drugog letnjeg cveća predstavlјa očuvani ritual dubokih paganskih i staroslovenskih korena. Ivanjdan (Ivandan, Ivanje), koji se poklapa sa hrišćanskim praznikom Rođenja svetog Jovana Krstitelјa i Preteče (kod pravoslavnih hrišćana 24. juna po julijanskom, odnosno 7. jula po gregorijanskom kalendaru), predstavlјa jedan od najvažnijih datuma u narodnom kalendaru svih slovenskih naroda i neposredno je vezan za dan letnjeg solsticija ili dugodnevnice, a u osnovi njegovih ritualnih običaja nalazilo se poštovanje kulta sunca i svetlosti. U godišnjem krugu, ovaj praznik bio je simetričan Božiću, kao danu…
-
SOMBORSKE IVANJDANSKE VATRE
U predvečerje praznika Rođenja svetog Jovana Krstitelja (Ivandan, Ivanje, 24. juna/7. jula), u somborskih i bačkih Srba i u Bunjevaca poštovani su brojni stari običaji, blisko vezani sa snažnim kultom sunca i svetlosti, odnosno letnjim solsticijem, očuvanim još iz dubokih paganskih vremena (stari hroničari su, govoreći o igrama nekrštenih Slovena, zabeležili da čeres ognj skačjut, a podatak iz 1282. g. govori da pred vrati domov svoih požar zapalivši preskakajot, po drevnome nekomu običaju). Ivanjdanske vatre bile su letnji pandan paljenju božićnog badnjaka, a njihovo paljenje bilo je poznato svim slovenskim narodima, ali se održalo uglavnom kod Ukrajinaca i Srba (bilo je to vreme opšteg paznika koji se nazivao Kupala, a…