Ne znamo da li je svoje prvo ime dobio po skoro mitskom Bodrogu kraju Dunava, staroj tvrđavi i središtu Bodroške županije kojoj je pripadala današnja Severna Bačka, ili (verovatnije) po reci Bodrog, severnoj pritoci Tise, ali je pre 104 godine, 28. jula 1914, noćnim napadom oklopljenog austrougarskog rečnog monitora “Bodrog” počeo je Prvi svetski rat. “Bodrog” je poveo desant Dunavske flote na Beograd, ali je konvoj dočekan žestokom vatrom branilaca grada, pa su, u znak odmazde, oko 23 časa sa “Bodroga” ispaljene granate po Dorćolu i Savamali, koje su odnele i prve civilne žrtve u ovom ratu.
Monitor “Bodrog” je sagrađen 1903, a u sastavu austro-ugarske rečne flotile zaplovio je naredne 1904. godine. Bio je dug 57,7 metara, a širok do devet i po metara, gaz mu je bio 1,2 metra, tonaža 440 tona i imao je posadu od 86 mornara i oficira. Domet njegova četiri topa i haubice bio je od šest do deset kilometara. Oklop broda bio je debeo 40 milimetara, njegovi motori imali su 1.400 konjskih snaga i ravijao je maksimalnu brzinu od 13 čvorova (24 km/h). Do zime 1914/15. g. brod je učestvovao u operacijama protiv Srbije.
Godine 1915. “Bodrog” je obezbeđivao prebacivanje nemačkih i austro-ugarskih trupa u Srbiju, zatim je učestvovao u ratnoj kampanji protiv Rumunije 1916. godine, a kasnije je, kao deo austrougarske crnomorske flote, bio neko vreme stacioniran u Odesi. Početkom novembra 1918. g. ovaj monitor je obezbeđivao povlačenje nemačkih i austro-ugarskih jedinica preko Dunava, ali se u magli nasukao na peščani sprud, nizvodno od Beograda, te je potopljen. Ubrzo po završetku rata monitor je izvučen sa rečnog dna.
Sa još tri rečna monitora, “Bodrog” je, prema Mirovnom sporazumu, pripao Kraljevini SHS (Jugoslaviji) i postao je deo njene rečne flotile u kojoj je plovio sve do 1941. godine, sa imenom “Sava”. Tokom aprilskog rata 1941. g. monitor “Sava” je polagao mine u Dunav na granici prema Rumuniji. Odolevši napadima nemačke avijacije brod se vratio do Zemuna, gde ga je posada 12. aprila 1941. g. potopila.
Naredne godine je po drugi put izvađen sa rečnog dna i sve do kraja leta 1944. g. plovio je, pod istim imenom, ali sad kao rečni monitor marionetske NDH, kada ga je, početkom septembra iste godine, posada potopila kod Slavonskog broda i prebegla u partizane.
Sa dna je po treći put podignut 1951. godine, pa je moniotor “Sava”, posle remonta, od 1952. do 1959. g. plovio kao poslednji monitor rečne flotile JNA. Nakon što je rashodovan preuzelo ga je preduzeće “Heroj Pinki” i služio je kao ploveći pristan na Dunavu i Savi. Od 2006. g. brod je proglašen za istorijski spomenik, odnosno za kulturno dobro Republike Srbije, ali shodno našem skoro urođenom nehaju za očuvanje istorijskog nasleđa, brod sa koga je započeo Prvi svetski rat, koji bi svaka država davno pretvorila u muzej, ostao je da trune na pristaništu u Ada-Huji kao zarđala olupina, gde je dočekao i stogodišnjicu početka Prvog svetskog rata. Konačno, 2015. godine, brod je otkupilo srpsko Ministarstvo odbrane, sa namerom da bude potpuno obnovljen, te da brod, koji je započeo Prvi svetski rat, bude pretvoren u muzej.
Tokom 2018/19. g. u apatinskom brodogradilištu brod je temeljno obnovljen, posle čega je vraćen u Beograd, pa se može očekivati da u dogledno vreme bude zaista pretvoren u ratni muzej.
M.S.
12 Komentara
Đorđe Šijak
Samo da dodam da je monitor trenutno u brodogradilištu Apatin gde se vrše početni radovi na obnovi trupa. Kasnije se vraća u Beograd da bi se potpuno obnovio i postao muzejski eksponat !!!
Milan Stepanović
Odlično, hvala na podatku, uneću ga u tekst. Pozdrav!
Milance
Dali znate sta je sa monitorom Drava on je u aprili 1941g . Mislim da je kod mesta Plavna potopljen od Nemacke avijacije a telo kapetana bojnog broda Aleksandra Berica pronađeno kod Čelareva
Milan Stepanović
Na žalost, ne znam ništa o tom.
Dragan
Prema podacima sa Wikipedije, Mađari su ga, tokom okupacije, izvukli sa dna Dunava, nakon čega je trebalo da bude popravljen i stavljen u službu njihove rečne flotile. Nije, međutim, popravljen, već je po završetku rata odvučen u Jugoslaviju, gde mu je trup rastavljen 1949.
Milan Stepanović
U tekstu imate sasvim pouzdane podatke iz kartona broda koji jasno ukazuju da je tokom II svetskog rata bio u posedu NDH.
DRAGAN
Poštovani Milane, moj komentar je bio odgovor na pitanje Milančeta o monitoru “Drava” i odnosio se na taj brod, a ne na “Bodrog”. Sve pohvale za Ravnoplov!
Milanče
Monitorom Drava komandovaoje mislim kapetan bojnog broda Aleksandar Berić., po kome danas nosi ime kasarna na limanu u N9vom Sadu. Čitao sam.knjigukoju je izdala ratna mornarica 1981g. Ali se nepominje staro ime. Takođe smo imali i monitor Morava o kome nemam baš nikakve podatke. Nažalost!
Milan Stepanović
Aha, e nisam razumeo. Hvala i pozdrav!
Milanče
Monitorom Drava komandovaoje mislim kapetan bojnog broda Aleksandar Berić., po kome danas nosi ime kasarna na limanu u N9vom Sadu. Čitao sam.knjigukoju je izdala ratna mornarica 1981g. Ali se nepominje staro ime. Takođe smo imali i monitor Morava o kome nemam baš nikakve podatke. Nažalost!
Bjørn Verheijden
Hi,
Sorry I don’t speak Serbian, therefor in English.
Does anybody what the status is of the Sava monitor at the moment. I saw it at the naval yard on the Sava river in October 2019, regrettably couldn’t persuade the guard to have me take a look at it more closely.
Is it opened for public now (probably not with COVID-19 around)?
What are the plans?
A great little ship with a huge history behind it. Would love to visit it.
Best regards from Norway,
Bjørn
Milan Stepanović
Although the opening of the renovated ship as a museum was announced, it has not yet been done.