Somborska starosedelačka srpska porodica KOZODEROVIĆ najranije je, sa prvim oblikom ovog prezimena, zapisana dvadesetih godina 18. stoleća. Porodica je prvobitno pripadala manjinskom delu somborskog komorskog stanovništva, koje je činilo tek oko petine od ukupnog broja stanovnika grada. Stanovništvo Sombora je u to vreme, tokom prve polovine 18. stoleća, većinski pretežno pripadalo graničarskom staležu. Komorski stanovnici Sombora bili su, mahom, potomci srpskih starosedelaca (zemljoradnici i zanatlije), koji su u Somboru ili njegovom okruženju živeli pre Velike seobe 1690. godine, odnosno još u vreme turske uprave (u tursko vreme živeli su ovde i preci somborskih srpskih porodica Gradinac, Janjatović, Jerković, Josić, Kronić, Kurjakov, Maglić, Nastasić, Nenadov, Sečujski, Šarčanski, Vlaškalić, Vujković itd.).
Prezime KOZODER[OV-IĆ] moglo je da nastane po zanimanju rodonačelnika porodice (čovek koji se bavio skidanjem, obradom i prodajom životinjskih koža).
Prvi pouzdan podatak o pretku današnjih somborskih Kozoderovića potiče iz 1728. godine, kada su popisani komorski stanovnici Sombora. Među njima je, u obe varijante popisa (srpsko-ćiriličnoj i latinskoj) zapisan i Marko KOZODER, u čijem su domaćinstvu živela dva odrasla muška člana.
Kada je 1740. godine, usled snažne zime i nedostatka hrane, masovno lipsavala marva po Bačkoj, načinjen je, radi poreskih olakšica, spisak svih somborskih komorskih stanovnika koji su imali štetu, pa je, osim ostalih, kao vlasnik uginule marve zapisan i Marko KOZODER (zapisan kao Kozudera), kome je lipsalo šest krava.
Kozoderovići su u 18. veku živeli na početku nekadašnjeg somborskog predgrađa Gornja varoš, te su pripadali parohijama somborske crkve Sv. Jovana Preteče (Male pravoslavne crkve). U protokolima krštenih ove crkve najranije je zapisan Lazar KOZODER, sin Markov. Njemu i njegovoj supruzi Pavi krštena je 2/13. oktobra 1749. g. u Svetopretečevoj crkvi kćer Sara, kojoj je kumovao somborski stanovnik Aćim Mijatov. Tačno dve godine kasnije, 2/13. oktobra 1751. godine, zapisano je i krštenje Simeona, sina Lazara KOZODEROVA i Latinke, kome je kumovao sveštenik Dimitrije Josić. Na žalost, nisu sačuvana dva najstarija protokola umrlih ove crkve (do 1828. godine), te je danas teško utvrditi dokle su i koliko dugo živeli najstariji preci somborskih Kozoderovića. Prezime porodice pisano je prvo kao Kozoder, potom kao Kozoderov, i na kraju sa oblikom Kozoderović.
Na prvom poreskom popisu stanovnika slobodnog i kraljevskog grada Sombora iz 1750. godine, zabeležen je, sa kućnim brojem 338, Lazar DERIKOŽIN, zapravo KOZODEROV. On je posedovao kućište (kućno mesto) veličine do 200 kvadratnih hvati, zatim 3.322 kvadratna hvata vinograda (to je površina od današnja dva katastarska jutra), kao i četiri stara jutra (8.000 kvadratnih hvati) oranice i senokosa. Očito je bio jedini punoletni muški član svog domaćinstva jer je porez plaćao u iznosu od jedne i po srebrne forinte.
Na poreskom popisu stanovnika Sombora iz 1755. g. zapisan je, pod rednim brojem 288 i Laza KOZODEROV (zapisan kao Kozloderov), koji je za period 1753-1755. g. imao obavezu od dve forinte i 42 krajcare.
Kada su 1775. g. popisani vlasnici poseda (zemlje i salaša) na somborskim pustarama, u ataru pustare Mali Miličić (Šikara) zapisan je i Laza KOZODEROV, bez navedene imovine.
Jovan, sin Laze KOZODEROVA, venčao se 8. januara 1767. g. u somborskoj Svetođurđevskoj crkvi (čijoj parohiji je pripadala nevesta) sa Savetom, ćerkom Gaje Radosavljeva. Pri venčanju mu je kumovao sveštenik Dimitrije Josić. Lazarev mlađi sin Arsenije KOZODEROV venčao se 9. februara 1786. g. u istoj crkvi sa Katarinom, ćerkom Grigorija Gavrilova, a kumovao mu je na venčanju Samuil, sin sveštenika Dimitrija Josića.
Spisak pravoslavnih stanovnika Sombora, koji je načinila somborska crkvena opština 1788. godine, radi oporezivanja zbog gradnje novog hrama Male pravoslavne crkve i kapele na Velikom pravoslavnom groblju, beleži braću Jovana i Arsenija KOZODEROVA sa kućnim brojevima 387 i 388, kao i Mihaila KOZODEROVIĆA na kućnom broju 459. Dve godine kasnije (1790), na spisku pravoslavnih Somboraca zapisani su ponovo Jovan KOZODER, na kućnom broju 302, njegov mlađi brat Arsenije KOZODEROV (upisan kao Kozloderov) na kućnom br. 388 i Mihailo KOZODEROV (zapisan kao Kozloderov) na kućnom br. 459.
Na popisu Sombora iz 1828. g. zabeležena je samo jedna kuća KOZODEROVA u kojoj je živela Katarina, udovica Arsenija KOZODEROVA, sa dva sina. Njihova kuća se prostirala na 215 kv. hvati, a domaćinstvo je vođeno kao zanatlijsko (jedan od sinova bio je obućar). Porodica je raspolagala sa 5.215 kv. hvati zemlje (nešto više od dva i po stara jutra), imala je vinograd veličine 1.500 kv. hvati, kao i dva vola za jaram (oranje).
Arsenijeva udova Kata KOZODEROV zapisana je i 1837. g. na popisu somborskih kućevlasnika, sa kućom na broju 349, koja se nalazila na levoj strani nekadašnje Vojvodićke ulice (danas ul. Toze Markovića), spram Suvajske ulice. Ista kuća je 1844. i 1845. g. zapisana u posedu Vasilija KOZODEROVA. Susedna kuća (br. 350) pripadala je Urošu KOZODEROVU, takođe sinu Arsenija i Kate.
Uroš KOZODEROV zapisan je i kao domaćin iste kuće (tada pod novim brojem 151, ali na istom mestu), u popisu somborskih Srba s početka 1849. godine. Na istom mestu, u kućama br. 151 i 152, zapisani su 1872. g. Miloš i Uroš KOZODEROV (Miloš KOZODEROVIĆ je 1869. g. zapisan kao somborski obućar).
Istovremeno, u predgrađu Crvenka, na kućnom br. 347 (desna strana današnje Konjovićeve ulice) živeo je Sima KOZODEROV, koji se 1866. g. venčao sa Sofijom Sekulić u Svetođurđevskoj somborskoj crkvi. Bio je, takođe, obućar i imao je sina Veselina.
Od ovog vremena prezime porodice KOZODEROV počinje da se piše sa oblikom KOZODEROVIĆ.
Milan Stepanović
