Iz 1503. g. potiče najstariji podatak o postojanju crkvene župe u selu Beregu (današnjem Bačkom Bregu, severno od Sombora), koje je u Bodroškoj županiji najranije pomenuto još 1319. godine. Turski popisi ovdašnje šokačko stanovništvo beleže 1570. godine, a u susednom, tada takođe većinski šokačkom selu Kolutu, postojala je tada katolička crkva, sa nekoliko sveštenika.
Tokom većeg dela 17. veka, u vreme turske uprave, o duhovnom životu stanovnika Berega i okolnih šokačkih sela brinuli su franjevci provincije Bosne Srebrene iz franjevačkog samostana u Olovu, tokom svojih povremenih poseta podunavskim krajevima. Godine 1649. u Beregu (Berecho) bilo je deset katoličkih kuća, a ovdašnje stanovništvo krizmao je u susednom Santovu, u tamošnjoj crkvi Velike Gospe, beogradski biskup Marin Ibrišimović (između 17. i 20. oktobra krizmano je 967 lica, od kojih je 588 bilo iz okolnih mesta – Gare, Berega, Koluta i Monoštora). Četiri godine kasnije (1653) novi beogradski biskup Matija Benlić krizmao je 595 katoličkih vernika u Santovu (među njima, bez sumnje, i stanovnike okolnih sela od kojih je najbliži bio susedni Bereg). U santovačkoj crkvi je, tokom zime 1670. godine, krizmano 1.010 katoličkih vernika, a prema izveštaju beogradskog biskupa Matije Benlića iz 1672. godine, santovačka parohija (župa), kojoj su pripadala i okolna šokačka sela Bereg i Kolut, brojala je 1.500 duša (Bereg je predstavljao filijalu santovačke župe sve do početka druge polovine 18. veka). Slično je bilo i prvih decenija posle odlaska Turaka kada su se o duhovnom životu Šokaca u Santovu, Beregu i Kolutu starali fratri franjevačkih rezidencija (kasnije samostana) u Somboru i Baji.
U više opisa katoličkih crkava u Bačkoj tokom turske uprave, crkva u Beregu nije zabeležena. Verovatno je, nakon turskog povlačenja, nastala omanja crkvica, ali je pitanje koliko je autentičan njen prikaz na crtežu Berega iz 1698. godine, te je moguće da je crkva sa tornjem tada naslikana samo kao simbol postojanja neke crkvice. Crkva je simbolično ucrtana i na Marsiljijevoj mapi objavljenoj 1726. godine. Ruševine te starije bereške crkve bile su vidljive u selu još i 1733. godine, kada je razmatrana mogućnost da Kaločka nadbiskupija izdvoji 400 forinti kako bi u selu bila podignuta crkva. Godišnji prihodi nadbiskupije od sela Santovo, Bereg i Kolut, koja su pripadala santovačkoj župi, iznosili su 1737. g. 281 forintu i 66 denara.
Podatak iz 1740. g. beleži da Bereg nema crkvu, te da se žitelji sela za službu božiju koriste kolibu ispletenu od pruća i oblepljenu blatom. Iste godine Berežani mole Bačku županiju da ih oslobodi obaveze podvoza i da im umanji druga davanja dok traje izgradnja crkve. Tada je i podignuta omanja crkva Sv. Mihovila (Sv. arkanđela Mihaela), sagrađena od naboja, sa trščanim krovom, a nalazila se na najuzdignutijem zemljištu u selu. U opisu starije crkvice Svetog Mihovila iz 1762. godine, načinjenom prilikom kanonske vizitacije predstavnika Kaločke nadbiskupije, navedeno je da je crkva podignuta 1740. godine, da se oko nje nalazi ograđeno groblje, kao i da ima toranj sa dva zvona. Bila je skromne veličine – dužine sedam hvati (oko 13,3 metra) i širine tri hvata (oko 5,7 metara). Prvo zvono u tornju težilo je 90 funti (oko 40,5 kg), a drugo 40 funti (18 kg). Crkveni patron Sv. Mihovila (arhanđel Mihailo) obeležavan je misom 29. septembra.
Godine 1748. u Beregu je bilo 490 stanovnika, zapisanih kao catholicos Illyros (Iliri katolici ili Šokci), a 1756. g. za ispoved je bilo doraslo 478 vernika. Kao santovačka crkvena filijala, Bereg je učestvovao u izdržavanju tamošnjeg sveštenika, u skoro podjednakoj meri kao i Santovo. Godine 1755. za tu namenu Berežani su godišnje izdvajali 40 forinti u novcu, 100 požunskih merova pšenice, 28 merova zobi, pet urni vina, 50 libri soli i osam maslaca. Umesto isporuke jednog svinjčeta, Bereg je plaćao u gotovini još četiri forinte, a davali su i četvoro kola sena, kao i deset hvati drva za ogrev.
Tek 1757. g. Bereg je dobio status samostalne crkvene župe (formalno je do 1760. g. njome upravljao santovački sveštenik Ivan Sikora). Iste godine zavedene su i najstarije matične knjige krštenih i umrlih, a od naredne 1758. g. i venčanih stanovnika sela. Crkvenu službu u bereškoj crkvi najčešće je u ovom razdoblju obavljao fratar Josip Vukadinović, tadašnji vikar somborskog franjevačkog samostana. Prvog stalnog sveštenika selo je dobilo 1760. godine. Bio je to Andrija Fabri, Slovak, star 31 godinu, koji je, kako je zabeleženo, govorio tri jezika, odnosno uz maternji jezik govorio je i tzv. „ilirski“, kao i mađarski jezik. Fabri je u Beregu služio do smrti 1778. godine. Somborska franjevačka hronika beleži ga kao čoveka pobožnog, dobroćudnog, ljubaznog, uzornog i darežljivog, koji je, uz najveću žalost vernika sahranjen u staroj crkvi Sv. arkanđela Mihovila. Godine 1762. u selu je bilo 702 vernika (528 doraslih i 174 nedorasla za ispoved), 1767. g. bereška župa brojala je 744, a 1783. g. 1.083 vernika, od kojih je 695 bilo doraslih, a 388 još nedoraslih za ispoved.
Kao vid unapređenja verskog i društvenog života u selu, u oktobru 1761. g. u Beregu je osnovana Bratovšina kršćanskog nauka, koja je, zalaganjem kaločkog nadbiskupa grofa Jožefa Baćanjija, uspostavljena u više bačkih naselja, osim ostalih i u Subotici, a potom i u Somboru. Sačuvan je zapis o osnivanju bratovštine i o njenim starešinama, te o brojnim članovima i članicama svih uzrasta, koji je napisan na tzv. „ilirskom“ jeziku, odnosno šokačkom ikavicom, i stoga predstavlja dragocen dokument koliko za prošlost sela, toliko i kao svedočanstvo narodnog jezika bereških Šokaca. Bratovština, kojoj je pripadao veći deo je potrajala nekoliko narednih decenija i imala je značajnu ulogu u crkvenom i društvenom životu sela i edukativnu ulogu u širenju verskog obrazovanja, posebno mlađih članova, razvrstanih unutar bratovštine po uzrasnim kategorijama.
Tokom druge polovine 18. veka, kroz ceo 19. i na početku 20. veka, kaločki nadbiskup, ili njegov zastupnik, odnosno sveštenik koga bi nadbiskup ovlastio, na svakih nekoliko godina krizmali su u bereškoj crkvi Sv. Mihovila ovdašnju decu i mlade.
Kako je za staru berešku crkvicu, sagrađenu početkom 1740-ih, još u izveštaju Antona Kotmana iz 1763. g. zapisano da se nalazi u veoma lošem stanju, a kao dotrajala (i svakako premala za povećan broj vernika) zabeležena je i 1783. godine, između 1786. i 1789. godine, uz materijalnu pomoć Kraljevske ugarske komore i Bačke komorske administracije, podignuta od tvrdog materijala nova (današnja) crkva Svetog Mihovila. Prema zapisu kanonske vizitacije iz 1791. g. nova crkva bila je dugačka 18 hvati (34 metra), a široka pet hvati (devet i po metara). Crkveni toranj sagrađen je do visine od deset hvati (19 metara) i u njemu su postojala dva zvona, od kojih je veće bilo teško tri cente i 30 libri (oko 180 kg) i posvećeno svetim mučenicima Ivanu i Pavlu, a darovao ga je, ubrzo nakon izgradnje nove crkve, 14. marta 1790. godine, kaločki nadbiskup Ladislav Kolonić. Godine 1806. crkva u Beregu imala je već četiri zvona – prvo je bilo zvono koje je nadbiskup Kolonić darovao 1790. godine, drugo zvono težilo je jednu centu (56 kg) i bilo je posvećeno Sv. arkangelu Mihovilu, treće je bilo malo posmrtno zvono i težilo je 31 libru (oko 14 kg), a u junu 1806. g. bereška župa dobila je na dar od nadbiskupa Kolonića još jedno veliko zvono, ovaj put teško sedam centi i 30 libri (oko 405 kg). Nova crkva je 1791. g. imala i orgulje, a orguljaši su obično bili seoski učitelji.
Od 1796. g. u crkvi se nalaze slike Sv. Josipa i Sv. mučenika Ivana i Pavla, zaštitnika od groma i zlih vremena, koje je naslikao zvanični crkveni slikar Kaločko-bačke nadbiskupije Matija Haniš (1754-1806), rođen i školovan u Pragu. On je iza sebe ostavio veći broj baroknih crkvenih dela (oltarskih pala i tzv. „svetih“ slika), a njegove slike iz bereške crkve restaurirala je 2014. g. dr Žužana Korhec Pap iz Subotice. Oltar bereške crkve danas krasi velika slika (ikona) Sv. Mihovila, rad budimpeštanskog slikara Ferenca Falknera. Sa desne strane oltara nalazi se već pomenuta slika Matije Haniša na kojoj su prikazani sv. mučenici Ivan i Pavao. Osim središnjeg oltara, na desnoj strani crkve nalazi se i oltar sa ikonom Sedam žalosti, a ranije su se pred njom molile i zavetovale nerotkinje (dolazile su i iz Sombora). Pridikaonica crkve posvećena je Sv. Jeronimu.
Kaločko-bačka nadbiskupija dala je 1794. g. saglasnost stanovnicima Berega za obeležavanje crkvenog proštenja (slave sela, odnosno „kirbaja“), koje je od tada priređivano prve nedelje nakon dana Sv. Mihovila (29. septembra), patrona bereške crkve, osim ako sam praznik ne pada u nedelju. Prema ranijim običajima, svaka šokačka bereška kuća za proštenje je klala ovcu, te je za doručak već služen „frišak“ ovčiji paprikaš. Tokom 20. veka seoska slava dobila je znatnije razmere, sa većim brojem šatri u selu, pod kojima se jelo, pilo i gde su svirali gajdaši i tamburaške „bande“. Povremeno su u selu održavane i verske procesije o crkvenim praznicima (u procesiji se na Markov dan izlazilo u polja, a o Brašančevu – Tijelovu procesija je išla kroz selo).
Godine 1863. podignuto je današnje raspelo ispred crkve. Nakon što je Bereg zahvatila epidemija kolere 1871. godine (sa 140 preminulih) i posebno 1873. godine (sa 275 preminulih), Berežani su iste godine podigli spomenik Svetom Roku, a njegov praznik (16. avgusta) postao je zavetni dan sela. Zavetni dani Berežana su i Sv. mučenici Ivan i Pavao (26. juna), kao i Sv. Ilija prorok (20. jula), a posvećeni su zaštitnicima od požara i groma. Osim crkve, u Beregu su postojale još četiri omanje kapele (dve šokačke i dve nemačke), sagrađene tokom 19. veka.
Krajem 1907. g. bereške vernike je u seoskoj crkvi Sv. Mihovila krizmao kaločki nadbiskup dr Đula Varoši (rođenjem Somborac), koji se ovdašnjim Šokcima obratio na njihovom maternjem jeziku. U crkvi Sv. Mihovila popravljene su 1909. g. crkvene orgulje iz 19. veka. Oko 1930. g. kupljena su u Mariboru nova crkvena zvona, umesto starih, koja su u vreme Prvog svetskog rata, kao i u drugim naseljima, skinuta sa crkvenog tornja i pretopljena za potrebe austrougarske vojske. Crkva je obnovljena 1913. i 1924. godine, a potom i 1975/76. godine. Godine 2024. rekonstruisana je, sredstvima Grada Sombora, sakristija crkve Sv. Mihovila.
Tokom prethodnih 268 godina, koliko selo Bereg (Bački Breg) ima svoje župnike ili, povremeno, administratore župe, na ovoj dužnosti nalazilo se 29 sveštenika: Ivan Sikora, adm. (1757-1760), Andrija Fabri (1760-1778), Antun Herceg (1780-1782), Bazilije Ikotić (1782), Georg Metes (1782-1785), Josip Potegić (1785-1799), Martin Miletić, adm. (1799-1800), Đerđ Habičkovski (1801-1824), Ištvan Tamaši, adm. (1825), Marko Zomborčević (1825-1837), Imre Lukačić (1838-1847), David Barašević (1848-1873), Nandor Gromilović (1874-1883), Stipan Vidaković (1884-1890), Valentin Bedžula (1891-1911), Anton Berger, adm. (1912), Lajčo Budanović (1913-1919) – potonji biskup, Matija Čatalinac (1919-1928), Marton Sobonja (1928-1930), Jakob Šverer (1930-1936), Emerih Hek (1936-1962), Marko Kovačev (1962-1974), Ivan Sabatkai (1974-1986), Željko Augustinov (1986-1991), Josip Miloš (1991-1997), Andraš Molnar, adm. (1997-1998), Davor Kovačević (1998-2024), Dražen Dulić, adm. (2024) i Damjan Pašić (od 2024). Među brojnim ovdašnjim kapelanima, u Beregu je kraće vreme, tokom 1784/85. godine, boravo znameniti propovednik i pisac, somborski franjevac fra Bona Mihaljević.
Milan Stepanović
[Prilog o crkvi Sv. Mihovila donekle je skraćen tekst iz monografije M. Stepanovića “Bereški Šokci (Sombor, 2025)]
