ZAPIS UZIDAN U TEMELJE SOMBORSKE SVETOĐURĐEVSKE CRKVE

Pedesetih godina 18. veka odlučili su somborski Srbi (kojih je tada bilo preko dve trećine od ukupnog somborskog stanovništva) da na mestu pređašnje male Svetođurđevske crkve sazidaju nov veliki hram, dostojan i njihovih materijalnih mogućnosti i statusa slobodnog i kraljevskog grada, koji je Sombor nekoliko godina ranije stekao. kao piše stari hroničar ove crkve (Nikola Vukićević, znameniti pedagog i dugogodišnji upravitelj somborske Srpske preparandije), zidanje nove crkve počelo je u proleće 1759. godine, svesrdnim prilozima ne samo imućnih nego i siromašnih pravoslavnih Srba somborskih, a bez svake pomoći državne i tuđinske.

Besumnje, namera da se sagradi nova crkva postojala je od ranije, pa su do 1759. g. prikupljana materijalna sredstva za početak radova. Iz jedne knjige računa somborske crkvene opštine, vođene od 7. februara 1756. godine, u prihodima i rashodima za 1755. godinu naznačeno je kako je nabavljeno 200.000 komada cigle i 1.265 akova kreča (jedan akov je mera za oko 54 litre), koji su namenjeni za zidanje nove crkve Sv. Georgija, a navedeni su i izdaci za majstore (za palira ili građevinskog majstora, ciglara i tesara), kao i izdaci za drugi građevinski materijal. Drvena građa za crkvu bila je donošena Dunavom splavom. U rashodima se nalazi ime palira Antuna, za koga se smatra da je i gradio crkvu. Prema jednom dokumentu iz iste 1756. godine somborsko „obštestvo“ tražilo je od osječke pravoslavne crkvene opštine pozajmicu od 1.000 forinti na ime zidanja novog Svetođurđevskog hrama.

Po pribavljenom blagoslovu episkopa bačkog Mojseja Putnika, temelji nove crkve osvećeni su 22. maja (2. juna po novom kalendaru) 1759. godine, uz litiju i svečanu crkvenu ceremoniju, a postavljen je i kamen temeljac, i tom prilikom u temelj crkve je uzidana povelja o vozdvignuću u kojoj je zapisano:

Prevod povelje o podizanju somborske Svetođurđevske crkve na savremen srpski jezik glasi: „1759. godine, meseca maja, dana 22. u Somboru. Posle saglasnosti sveg pravoslavnog naroda, sada slobodnog i kraljevskog građanstva somborskog, nova saborna crkva hrama Svetog slavnog velikomučenika Georgija na mestu stare podignuće se, i za to potreban materijal biće pripremljen i neimari na gradnju biće dovedeni, po blagoslovu visokodostojnog preosveštenstva gospodina Mojseja Putnika, pravoslavnog episkopa bačkog, segedinskog i jegarskog, čitanjem ustanovljenih molitvi od gospodina Sofronija Mladenovića, egzarha episkopata bačkog i predsedatelja konzistorije, litijom i ostalom crkvenom ceremonijom, položen je temelj u koji je i urezan kamen postavljen, a u istom i protokolacija na olovnoj pločici, sa ovim natpisom: Podiže se hram ovaj Svetoga velikomučenika Georgija, za vladavine moćnih vladara naših Franca Prvog i apostolskog veličanstva Marije Terezije, mađarske kraljice… u vreme preuzvišenog gospodina arhiepiskopa i mitropolita Pavla Nenadovića, po blagoslovu preosvećenog episkopa bačkog, segedinskog i jegarskog gospodina Mojseja Putnika, za vreme sudije Magistrata ovdašnjeg slobodnog i kraljevskog grada Sombora gospodina Andrije Ribenjija i kapetana Atanasije Stojšića, staranjem sveg pravoslavnog naroda, brigom Hristifora protoprezvitera, i epitropa sveštenika Save Sedoglavića, Tome Kostića i Jeftimija Popovića, godine 1759, 22. dana meseca maja.“

Milan Stepanović