Na mestu nekadašnje velike gradske Bukovačke šume, koja je iskrčena početkom sedamdesetih godina 19. veka, sa leve strane puta prema Apatinu, mađarska vojska i nemački Vermaht su, između 1942. i 1944. godine, podigli vojni aerodrom. Na izgradnji aerodroma su, uglavnom pod prisilom okupacionih vlasti, radili Somborci i stanovnici okolnih salaških i seoskih naselja (Bukovca, Kupusine i Prigrevice), a kao prinudna radna snaga bili su angažovani i radni odredi somborskih Jevreja. Izgrađena su četiri velika vojna hangara, od kojih dva nisu bila sasvim dovršena do povlačenja nemačkih i mađarskih trupa, a uz jednu betonsku poletno-sletnu stazu, dužine 1.800, a širine 60 metara, načinjeno je i nekoliko travnatih staza za poletanje i sletanje aviona.
Po oslobođenju Sombora, krajem oktobra 1944. godine, partizanske i sovjetske jedinice zaposele su aerodrom i nastavile sa njegovom dogradnjom, najviše uz pomoć grada Sombora i stanovnika obližnjeg sela Kupusine. Na aerodromu su bili stacionirani avioni sovjetske, američke i jugoslovenske (partizanske) avijacije, koji su odavde leteli u vojne misije tokom završnih borbi za oslobođenje Jugoslavije, kao i borbi sa nemačkim snagama u okolnim zemljama. Borbena dejstva avijacije objedinjavala je zajednička komanda, koja se nalazila u obližnjem selu Prigrevici.
Po završetku Drugog svetskog rata Aerodrom je nastavio da se dograđuje, pa su sazidane kasarne i pomoćne zgrade (čak i veliki sportski bazen), na čijem su podizanju radili nemački ratni zarobljenici. Od kraja marta 1945. g. na somborskom Aerodromu bio je smešten 111. Lovački vazduhoplovni puk Jugoslovenske armije, sa tri eskadrile naoružane sovjetskim vojnim avionima „Jak“ (lovački avioni, koji su uzletali sa somborskog aerodroma, napadali su u aprilu 1945. g. neprijateljske položaje sve do Podravine), a od leta 1945. g. ovde su bili smešteni 421. i 422. Jurišni vazduhoplovni puk Jugoslovenske armije.
Somborski Aerodrom je nakon rata dobio status Vazduhoplovnog garnizona, a ovde je, između 1948. i 1954. godine, bila smeštena i Vazduhoplovna industrijska škola, koju su pohađala ratna siročad i deca iz siromašnijih porodica, kao budući vazduhoplovni kadar za potrebe jedinica Ratnog vazduhoplovstva. Na aerodromu je tokom pedesetih godina 20. veka bila stacionirana i 63. desantna padobranska brigada JNA, sa celokupnom opremom i avionima. Od 1948. g. Aerodrom je za svoje aktivnosti koristio i somborski „Aeroklub“, posebno tokom šezdesetih godina 20. veka, kada je u okviru ovog kluba osnovana poljoprivredna avijacija.
Krajem decembra 1953. godine, prilikom promene u organizaciji Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva, u okviru Garnizona Aerodroma Sombor, osnovan je Vazduhoplovno-nastavni centar, čiji je osnovni zadatak bio obuka mladih vojnika (regruta) za potrebe jedinica RV i PVO. Centar je ispočetka imao šest, a kasnije osam nastavnih četa, a vremenom se znatno proširio i, po broju vojnika – regruta, postao jedan od najmasovnijih vojnih regrutnih centara u nekadašnjoj Jugoslaviji (znatan je broj znamenitih jugoslovenskih sportista ili poznatih estradnih ličnosti, koji su, kao već afirmisani u svom poslu, služili vojni rok upravo na somborskom Aerodromu – osim ostalih i fudbaleri Dragan Džajić, Ivan Ćurković i Dušan Savić, atletičar Nenad Stekić, košarkaši Nikola Plećaš i Saša Obradović, rukometaš Branislav Pokrajac, bokser Zvonko Vujin i mnogi drugi). Zbog toga je, tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. veka, na Aerodromu sagrađen veći broj dodatnih kasarni, pomoćnih zgrada, poligona, sportskih terena i parkova. Na aerodromu je 1979. g. održano i 32. sportsko prventsvo JNA.
Aerodrom se, početkom osamdesetih godina 20. veka, prostirao na površini od 680 hektara, od čega su na 33 hektara bili smešteni stambeni vojni objekti i parkovi, 114 hektara je bilo aerodromske površine, na 35 hektara prostirali su se poligoni za obuku vojnika, a 15 hektara zahvatala su skladišta, dok je ostatak zemljišta služilo za poljoprivredne namene vojne ustanove „Karađorđevo“.
Raspadom nekadašnje SFRJ broj regruta na somborskom Aerodromu značajno je umanjen, a vojni objekti su, zbog smanjene upotrebe i neodržavanja, vremenom počeli da dotrajavaju. Tokom napada NATO pakta na SR Jugoslaviju, u proleće 1999. godine, somborski Aerodrom je više puta bombardovan (prvi projektil u ratu pao je uveče 24. marta upravo na somborski aerodrom), a jedan broj objekata i poletno-sletnih staza je u manjoj ili većoj meri oštećen ili uništen.
Nije ostvarena ozbiljna ambicija somborskih gradskih vlasti, pokrenuta devedesetih godina 20. veka, da Aerodrom postane civilni (u saradnji sa opštinom Apatin, grad je osnovao i javno preduzeće „Aerodrom“ Sombor, koje je, početkom ovog stoleća, ugašeno).
Vazduhoplovno-nastavni centar rasformiran je tokom 2006. godine, posle 53 godine postojanja, a danas se na prostoru somborskog Aerodroma nalazi Prvi centar za obuku Vojske Srbije.
Milan Stepanović
11 Komentara
Dušan Kolundžija
Pre više od 40 godina kao novinar bio sam na nekoliko sastanaka ondašnjeg opštinskog rukovodstva i predstavnika vojnih vlasti gde se razgovaralo o tome da aerodrom dobije i mogućnost za civilni saobraćaj. Kao što vidimo, od toga nije bilo ništa. Prema nekim informacijama, za sanaciju sadašnjeg stanja ( posebno demontiranje i uništavanje bombi koje se nalaze na i oko piste) potrebno je tri miliona evra. Jedan od onih koji je mobilisian i radio za vreme rata na izgradnji aerodroma bio je i čuveni atletičar i olimpijac Jaša Bakov, u ono vreme profesor somborske Gimnazije.
Dušan Balać
Ima mnogo pokušaja lokalnih vlasti da se bivši vojni aerodromi pretire u civilne (Kikinda, Sombor, Kraljevo ). Svi su vođeni zeljama i bez potrebnih analiza i onoga sto se zove biznis plan. Smanjenje broja stanovnika, izgradnja boljih puteva, nabavka boljih automobila (to je, pored ostalog, razlog gasenja železnickih linija, gašenje pristaništa na tekama)., deindustralizacija, sve manje robe u transportu…
Milan Stepanović
Hvala na dopuni.
Nikola
Somborski aerodrom ima jos jednu zanimljivu pricu. Poznato je da je JNA bila jedna od glavnih potpora Titovog rezima, ali je pocetkom 1954. godine na aerodromu postojala jedna mala grupa oficira, rojalisticki nastrojenih koji su sebi dali za zadatak da vrse diverzije. Nije poznato da li su bili instruisani od strane “cetnicke” emigracije. S obzirom na veliku kontrolu bezbednosnih sluzbi nisu puno postigli. Jedna od diverzija je bila sto je jedno jutro osvanuo grafit na jednoj od aerodromskih zgrada “Ziveo kralj Petar II”, a takodje su piloti prilikom vezbi izbacivali letke slicne sadrzine iznad Sombora i okolnih sela. Grupa je vrlo brzo otkrivena i poslata na istragu u Beograd. Mnogi od njih su kasnije zavrsili na Golom otoku.
Jedan od zaverenika je bio i Nikola Kavaja, kasnije poznat kao “lovac na Tita”, covek koji je, izmedju ostalog” putnickim avionom koji je prethodno oteo zeleo da se obrusi na zgradu CK KPJ (Usce), ali je u tome bio sprecen.
(izvor: autobiografija Nikole Kavaje “Komandos”)
Drasko Kovjanic
Veliki zagroznik da areodrom buce koriscen i u civinle svhre bio je potpukovnik Vajdic zamenik komandanta aedroma pocetkom 6o tedetih godina.
djordje stevovic
Sluzio sam vojsku 1999 u somboru ,nazalost pocelo je bombardovanje pa smo prebaceni u prigrevicu.
Prelijepa kasarna!
Miroljub Mlakar
Imao sam veliku čast i zadovoljstvo da provedem dio svojeg radnog vijeka kao pripadnik RV i PVO na ovom aerodromu. Sombor mi je ostao, pored jedne vrlo tužne epizode, u krasnoj uspomeni i uvijek mu se rado vraćam. Grad mi se uvukao pod kožu, kad god dođem u posjetu imam osjećaj da sam “doma”. Veliki podrav svim prijateljima koji su ostali u Somboru.
Tomislav Petrovic
Generacija JNA RV PVO SOMBOR 1989/1990
Velika čast “VRLO DOBRO -SLUŽIMO NARODU !”
Branko
Ista generacija , kao desetar odsluzio svih 12 mjeseci pa nakon 6mjeseci u rat u Tenji
Joc
Sluzio dio vojnog roka 1986/87 na aerodromu Sombor…
Милан Карајић
Рођен сам у Сомбору,80-тих сам се викендом често играо по стајанци аеродрома,између авиона,тата ми је био официр на аеродрому.Тада ме је заразила страст према ваздухопловству,са 15 година кренуо сам у Ваздухопловна гимназију у Мостару ,па све редом … И данас радим у ваздухопловству и никако да се нагледам авиона ,хеликоптера и сваки дан другачији од претходног.А ништа се неби десило без тих проведених субота по Сомборском аеродрому.