Prvu somborsku knjižaru-papirnicu otvorio je, početkom šezdesetih godina 19. veka, somborski Jevrejin Šamuel Šen. Nedugo zatim javlja se i prvi klasični knjižar i izdavač Milivoj Karakašević (1852-1931), koji je, početkom avgusta 1877. godine, u kući Sime Bikara, na Svetođurđevskom trgu, otvorio najstariju somborsku srpsku knjižaru „Zlatno pismo“. Glavna težnja njenog osnivača, kako beleži novinski oglas objavljen u novosadskoj „Zastavi“ od 10/22. avgusta 1877. godine, bila je rasturivanje srpskih valjanih listova i koristnih knjiga.
Karakašević je rođen u Molu, u nekadašnjoj graničarskoj plemićkoj porodici, a trgovački zanat izučio je, kao mladić, u Beloj Crkvi, u Banatu, te je kasnije radio u Bečkereku, Bečeju i Novom Sadu. U Sombor je došao sedeamdesetih godina 19. veka i prvo je otvorio svoju malu galanterijsku radnju, ali je, pod uticajem somborskih pripadnika stranke Svetozara Miletića, ubrzo rešio da se bavi knjižarstvom koje mu je davalo šire mogućnosti za nacionalni kulturni rad.
Knjižara Milivoja Karakaševića, koja je radila punih 46 godina, kasnije se selila u lokale susednih zdanja – u zgradu Trgovačke i zanatske banke (današnji Pevački dom), a zatim u kuću Palanačkih, odnosno Laze Kostića, koji ga u pismu iz 1907. g. naziva: moj ukućanin Karakaš. Karakaševićeva knjižara ubrzo je postala mesto okupljanja somborske intelektualne elite, a osim prodajom knjiga bavila se i izdavaštvom, pa je sve do Prvog svetskog rata, uz knjižare braće Jovanović u Pančevu i Arse Pajevića u Novom Sadu, bila najznačajniji izdavač srpske knjige preko Save i Dunava. Za Karakaševića je vezana i priča o tome kako je imao svog prvog uličnog prodavca knjiga (Milan Vlaškalić, zvani “čika Maša”), koji je u pletenom sepetu prodavao Karakaševićeve knjige po sokacima, pijacama i vašarima, uz gromku najavu prodavca (“Evo ide čika Maša / što knjige raznaša / od debelog Karakaša. / Deb’o je od paprikaša. / Ala je to fino uz valjano vino!”). Nije to bila neka visoka literatura, već kalendari, pesmarice, moltivenici, sanovnici i slično, ali je knjiga tako ulazila i u paorske srpske kuće.
Karakašević je u Somboru, pune 34 godine, izdavao list za srpsku mladež “Golub”, koji je, uz Zmajev “Neven”, predstavljao najbolji dečji književni časopis u Srba, u kojem su svoje prve ili rane radove objavljivali i Vojislav Ilić, Aleksa Šantić, Jovan Dučić, Branislav Nušić, Bora Stanković, Janko Veselinović, Miloš Crnjanski i drugi. Osim “Goluba”, Karakašević je tokom 1880. i 1881. g. izdavao prvi somborski nedeljni list “za narodnu prosvetu, privredu i zabavu” na srpskom jeziku “Rodoljub”.
Tokom 40 godina izdavačke delatnosti knjižara Milivoja Karakaševića objavljivala je časopise, udžbenike, te naučna i književna dela, mahom somborskih pisaca (Vojislav Vuk Bakić, Jovan Blagojević, Petar Despotović, Dimitrije Klicin, Stevan Konjović, Mita Petrović, pop-Dimitrije Popović, Mita Popović itd). U njegovom izdanju štampano je preko 60 knjiga i udžbenika.
Karakaševićeva knjižara predstavljala je i mesto okupljanja somborske srpske intelektualne elite, te su decenijama u nju navraćali i ovde se sastajali najugledniji somborski srpski učitelji i profesori, književnici, činovnici, gimnazisti i preparandisti, studenti, glumci i sav svet koji je bio posvećen srpskoj kulturi i knjizi.
Osim izdavaštvom i knjižarstvom, Karakašević se bavio i kulturnim, privrednim i političkim radom. Već u starosti bio je jedan od somborskih delegata na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu, 25. novembra 1918. godine. Bio je godinama blagajnik somborske Srpske čitaoinice, poverenik Matice srpske, član mesnog pozorišnog odbora, član Upravnog odbora somborske Trgovačke i zanatlijske banke, neko vreme i upravnik Izvoznog parnog mlina, kao i potpredsednik Srpskog trgovačkog deoničkog društva u Novom Sadu. Umro je u Somboru 1931. godine.
M. S.
