Kada su 1898. g. u “Brankovom kolu” počeli da izlaze nastavci šaljivog romana Stevana Sremca “Pop Ćira i pop Spira”, u somborskoj Srpskoj čitaonici došlo je do otimanja ko će pre da dobije na čitanje primerke ovog časopisa. Razlog je bio jednostavan i to su dobro znali svi Somborci – glavni junaci zapravo su bili njihovi sugrađani.
Rođeni ujak i hranitelj Stevana Sremca, pisca čuvene komedije, bio je nekadašnji somborski županijski pisar Jovan Đorđević, pokretač Društva srpskog pozorišta u Somboru, kasnije osnivač Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i Narodnog pozorišta u Beogradu. Đorđević je svom nećaku ispričao (ne)zgodu koja se u vreme njegovog boravka u Somboru dogodila između dva ovdašnja pravoslavna sveštenika – već starog, ali ćudljivog i svadljivog Vasilija Milovanovića, i mlađeg Jovana Momirovića, koga su, zbog prgave naravi, Somborci zvali pop-Nemir (bio je deda po majci književnika Veljka Petrovića, ali i nećak vladike Platona Atanackovića). Pop Jovan je, kaže predanje, posle svađe ošamario popa Vasilija u oltaru i tom prilikom mu izbio jedan od, inače, klimavih zuba. Zbog toga se pop Vasilije žalio vladici bačkom Platonu Atanackoviću. Vladika je sveštenike pozvao na raspravu u Novi Sad, a na putu su prenoćili u kući lalićkog popa Lukića, koji je i zamenio zub što ga je pop Vasilije čuvao kao dokaz. Videvši “dokaz” u vidu konjskog zuba, vladika se slatko nasmejao i naterao sveštenike da se pred njim izmire. O svađi somborskih popova belešku je ostavio i Branislav Nušić, možda kao ideju za svoju komediju, ali je Stevan Sremac to, ipak, učinio pre Nušića, uzevši somborski događaj i ovu efemernu anegdotu kao siže svog najobimnijeg i najboljeg dela, u kome je ostvario vanredne slike života vojvođanskog sela u drugoj polovini 19. veka, stvarajući široku i realističnu panoramu seoskog života na panonskom prostoru. Ovo Sremčevo delo najbolji je humoristički roman naše književnosti i predstavlja svojevrsnu poemu o jednom malom, zabačenom svetu, poemu punu lirskih raspoloženja, ambijentalnih slika i poetskih opisa (Jovan Deretić).
Ceo ovaj somborski događaj (istina, nešto drugačije, bez zajedničkog putovanja dvojice popova kod vladike) naširoko je opisan i u Zmajevom humorističkom listu “Starmali” još 1885. godine, znatno pre izlaska Sremčevog romana. Sremčeva komedija “Pop Ćira i pop Spira” imala je bezbroj pozorišnih izvedbi tokom prethodnih 120 godina na scenama srpskih pozorišta, a 1957. g. snimljen je po Sremčevom delu i film u režiji Soje Jovanović (prvi jugoslovenski dugometražni film u boji). Početkom osamdesetih godina 20. veka (1982) Soja Jovanović je, u produkciji RTV Beograd i RTV Novi Sad, načinila i istoimenu televizijsku mini-seriju (u tri epozode), sa Đoletom Balaševićem u ulozi Šace berberina, koji je, ujedno, bio i narator.
Milan Stepanović
1 Komentar
Miodrag Milenović
Vredi naglasiti da Miša ispravlja Velibora Gligorića i demantuje Pavla Popovića. Naime, Velibor Gligorić se u knjizi “Srpski realisti” poziva na Pavla Popovića, koji je navodno od samog Sremca čuo koju je humorističku angdotu koristio kao građu za roman. Po toj verziji potukla su se “dva stara popa u jednom selu u Bačkoj… nedaleko od Novog Sada”. A kao što biva s anegdotama, nije neobično da se menjaju likovi i da se događaj pripisuje drugim mestima, pa se tako sukob dva “brata u Hristu” desio u Šapcu. S obzirom na činjenicu da je ovu anegdotu Sremcu ispričao ujak, Somborac Jovan Đorđević, kao i na druge izvore, ja verujem Miši!