Prve filmske predstave u Somboru prikazivao je tokom 1906. g. putujući bioskop Antona Janeza iz Budimpešte, koji je gostovao po svim većim vojvođanskim gradovima (on je filmske predstave priređivao u Somboru i 1910. godine). Iste godine Somborac Ernest Bošnjak doneo je u Sombor iz Beča prvi kino-projektor marke „Leon Gaumont“, a već naredne 1907. g. prikazivao je, četiri puta nedeljno, u sali Gradskog pozorišta, filmske predstave reklamirane kao „Elektrobioskop“, ali su ove predstave ubrzo ukinute zbog nezadovoljstva i protesta probirljive pozorišne publike. Bošnjak je filmove nabavljao iz Budimpešte, preko filmskog preduzeća „Apolo“. Istovremeno je u svojoj štampariji štampao i list „Bački bioskop“ (Bácskai Mozi). Nakon toga, bioskopske predstave su 1907.…
-
-
SOMBORSKI SOKOLI I SOKOLSKI DOM
U Somboru je još početkom sedamdesetih i tokom osamdesetih godina 19. veka počeo da se razvija organizovan sportski i takmičarski i sportski život (mačevalački, gimnastički, atletičarski, plivački, teniserski i konjički). Somborski Srbi su još 1907. g. počeli da rade na osnivanju srpskog „Sokola“, a istovremeno su tražili i pomoć za izgradnju doma. Pravila Srpskog sokolskog društva „Bratstvo“ u Somboru odobrilo je ugarsko Ministarstvo unutrašnjih dela 1911. godine, a prvi predsednik somborskih srpskih sokola bio je ovdašnji advokat i poslanik u ugarskom saboru dr David Konjović. Već 1912. g. ovde je osnovan još jedan srpski „Soko“, čijim radom je rukovodio sveštenik Milutin Gavrilović, ali je nadležno ministarstvo tri puta odbilo da…
-
TRI SRUŠENA SPOMENIKA
Kada se Sombor, po završetku Prvog svetskog rata i prisajedinjenja Vojvodine Srbiji, odnosno ujedinjenja južnoslovenskih zemalja, našao krajem 1918. g. u novoj državnoj zajednici – Kraljevini SHS, počela je brza promena svih segmenata koji su simbolizovali raniju pripadnost mađarskoj državi u okviru nekadašnje Dvojne monarhije. Menjani su nazivi ulica koje su nosile imena ličnosti iz mađarske nacionalne istorije, promenjen je jezik lokalne administracije, kao i nastavni jezik u školama, a gradska, županijska i državna vlast trudila se da u svim sferama života iskaže novi, srpski i jugoslovenski duh i karakter grada. Sveobuhvatnom uklanjanju tragova prethodne države cenu su platila i tri gradska spomenika, posvećena Francu I, austrijskom caru (iz 1820),…
-
FOTOGRAFI I FOTOGRAFIJE STAROG SOMBORA
Za razliku od nekih drugih okolnih panonskih gradova slične veličine, Sombor, pre pojave prvih fotografija, nema značajniji broj sačuvanih veduta, niti crteža ili slika grada iz nešto dalje prošlosti. Okviran izgled nekadašnjeg Sombora nalazi se na četiri vedute, od kojih su tri nastale tokom logorovanja austrijske carske vojske kraj Sombora tokom 1697/98. godine (čiji su autori vojni kartograf Fransoa Nikola Spar de Besndorf i vojni inženjer Lopold Franc fon Rozenfeld), a jedna se nalazi na mapi vlastelinskih poseda Baranje iz 1700. godine. Tokom narednih 110 godina o Somboru ne postoji sačuvan celovit vizuelni zapis, osim pojedinačnih arhitektonskih crteža nekih gradskih građevina – Svetođurđevske crkve iz 1763, Grašalkovićeve palate, kapele Sv.…
-
ISTISNUTI IZ SOPSTVENE CRKVE
Obe somborske rimokatoličke crkve (Sv. Trojstva i Sv. Stipana Kralja) podigli su ovdašnji Bunjevci. Prvu, između 1752. g. (kada su udareni temelji) i 1768. g. (kada je podignut toranj), a drugu između 1860. g. (kada su iskopani temelji) i 1902. g. (kada je crkva bila dovršena). Tokom poslednja četiri veka ovdašnji Bunjevci predstavljali su najbrojnije rimokatoličko stanovništvo u Somboru. Kada su početkom 19. veka u crkvi Sv. Trojstva mađarski i nemački jezik počeli da potiskuju većinski bunjevački, somborski Bunjevci su 1826. g. rešili da podignu svoju novu crkvu. Gradske vlasti su 1828. g. taj predlog prihvatile i imenovale komisiju koja je trebalo da odredi mesto na kome će crkva biti…
-
SOMBORSKI GLAVNI SOKAK
Još od polovine 18. stoleća središnja gradska ulica prostirala se od stočnog vašarišta (kasnije Županijskog parka) do Svetođurđevskog trga. Ulica je početkom druge polovine 18. veka označena po značaju kao Primae Classic Platea, kako je zapisana na skici iz 1763. godine. Kako je i sa južne i sa severne strane bila okružena šancem sa vodom, ulaz u ulicu je, sve do polovine 19. veka, bio moguć samo preko dva mala drvena mosta, od kojih se jedan nalazio kod današnjeg parka, a drugi kod sadašnjeg zdanja Preparandije. U drugoj polovini 19. veka, pa sve do 1918. godine, ova ulica je nosila ime Lajoša Košuta, jednog od predvodnika Mađarske revolucije 1848/49. godine.…
