OTKUD CAREVI I KRALJEVI U BEREGU, SELU KOD SOMBORA?

U Somboru su, kroz savremenu istoriju, boravila svega dva evropska krunisana vladara (car Josif II, sin carice Marije Terezije, 1786. godine i njegov sinovac, car Franc I, 1807. i 1809. godine). Ipak, postoji kod Sombora selo kroz koje je prošao i kraj koga je boravio neuporedivo znatniji broj krunisanih vladara nego u Somboru, tada značajnom administrativnom središtu velike Bačko-bodroške županije. Reč je o Beregu (današnjem Bačkom Bregu), malom i starom šokačkom naselju, severno od Sombora, sa svega par stotina kuća.

U posedu austrijskog nadvojvode Fridriha Habzburškog nalazio se, krajem 19. i početkom 20. stoleća, predeo Karapandža, koji je pripadao zapadnom delu bereškog seoskog atara (udaljen je od sela pet do šest km u pravcu severozapada). Ova posed se 1900. g. prostirao na porvšini od 512 katastarskih jutara, mahom šuma, uz nešto livada. Bilo je to podunavsko lovište bogato šumom i divljačima, kojim su se kretala velika krda do 100 do 200 jelena, kao i brojna krda divljih svinja. Šuma se nalazila kraj jednog od nekadašnja četiri kraka Dunava, kojim, od 1876. godine, teče sadašnji Bajski kanal (od Baje do Bezdana, u dužini 47 km). Ovo područje ranije je pripadalo nadvojvodi Albrehtu Habzburškom, stricu nadvojvode Fridriha, koji je ovde 1879. g. započeo izgradnju lovačkog kaštela, a zdanje je završio nadvojvoda Fridrih 1896. godine. On je 1910. g. sagradio u svom lovištu i reprezentativan neobarokni kaštel.

Osim vlasnika poseda, nadvojvode Albrehta, a kasnije nadvojvode Fridriha i njegove supruge Izabele (inače pasioniranog fotografa), u lovište Karapandžu dolazili su, krajem 19. i početkom 20. veka, i krunisani vladari ili prestolonaslednici više evropskih država – saksonski kralj Albert, španski kralj Alfons XII, nadvojvoda Rudolf (austrijski prestolonaslednik i sin cara Franje Josipa, koji je 1889. g. izvršio samoubistvo), vojvoda Vilijem od Nasaua, princ od Velsa Albert Edvard (kasnije engleski kralj Edvard VII), nadvojvoda Franc Ferdinand (austrijski prestolonaslednik ubijen u Sarajevu 1914), nemački car Vilhelm II i austrijski car i ugarski kralj Franja Josif I.

Posebno je često ovde boravio nemački car Vilhelm II, kome je Karapandža bila jedno od omiljenih lovišta. On je dolazio u lov čak četiri puta (1893, 1897, 1903. i 1910). Godine 1897. bio je u društvu sa austrijskim carem Franjom Josipom, tokom boravka 1903. g. caru Vilhelmu II svirali su, po pisanju tadašnjeg somborskog lista „Bačka“, i somborski tamburaši, a 1910. g. car se fotografisao sa bereškim Šokcima i Šokicama u narodnoj nošnji koji su pred njim izveli i šokačke folklorne igre. Nemački car (inače unuk engleske kraljice Viktorije) bio je posebno pod utiskom lepote šokačke nošnje, pa je, prema predanju, kupio deset nošnji i deset ponjava, koje je carska pratnja ponela u Berlin.  Predanje govori da su carevi i vladari, prilikom boravka u Karapandži, prolazili kroz Bereg.

Osim krunisanih glava, područje Karapandže je, praveći svoju ornitološku zbirku, sedamdesetih godina 19. veka posetio i znameniti zoolog Alfred Brem.

Posle Prvog svetskog rata i razgraničenja između Kraljevine SHS i Mađarske (1920) područje lovišta i šume Karapandža ostalo je sa mađarske strane granice (taj deo je odsečen od bereškog atara i kraj šume prolazi državna granica). Lovište Karapandža je sačuvano do danas, sa nedavno obnovljenim neobaroknim kaštelom nadvojvode Fridriha Habzburškog.

Milan Stepanović