Prvog februara 2019. g. navršava se tačno jedan vek kako današnja Privredna komora Vojvodine, sa svojim prethodnicama, čiju tradiciju baštini, u kontinuitetu postoji i radi.
Preteča komora na ovim prostorima bila su cehovska udruženja, izrazito brojna tokom 18. i prve polovine 19. veka. Osnivanjem prvih trgovačkih, industrijskih i zanatskih komora na prostorima Habzburške monarhije, polovinom 19. stoleća, koje su nastale na tragu i tradiciji komorskog sistema utemeljenog u Francuskoj, još u drugoj polovini 17. stoleća, došlo je do njihove institucionalizacije kao ustanova državne privredne politike. Za područje Vojvodine prva takva komora osnovana je u Temišvaru 1850. godine, a njena nadležnost odnosila se na celokupan prostor tadašnjeg Vojvodstva Srpskog i Tamiškog Banata, kao zasebne administrativne jedinice velikog carstva, od 1849. do 1861. godine. Posle ukidanja Vojvodstva srpskog (1861) i nakon Austro-Ugarske nagodbe (1867) na prostoru današnje Vojvodine nadležnost su imale tri trgovačko-industrijske komore: u Segedinu za područje Bačke, u Temišvaru za područje Banata i u Osijeku za područje Srema. U jednom broju vojvođanskih gradova (Novi Sad, Subotica, Sombor, veliki Bečkerek, Pančevo, Kikinda itd.) postojali su, krajem 19. veka, ogranci ovih komora, sa lokalnim odborima na čelu. Ovakav komorski sistem, koji je okupljao trgovce, industrijalce, zanatlije i poljoprivrednike, i objedinjavao njihove interese, te im omogućavao bolje međusobne veze i uspešnije poslovno okruženje, bio je na snazi sve do kraja Prvog svetskog rata i raspada Austro-Ugarske 1918. godine.
Nakon prisajedinjenja Vojvodine Srbiji, krajem novembra 1918. godine, a odmah potom i nastanka prve zajedničke države Južnih Slovena – Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, pokazala se potreba za osnivanjem trgovačkih i industrijskih komora. Za područje Vojvodine, na kome su tradicionalno postojale izrazito razvijene oblasti trgovine i zanatstva, kao i industrija koja je, mahom, još bila u povoju (ali, posle Slovenije, ipak najrazvijenija na prostoru nove države), osnovane su uskoro dve privredne komore koje će, na sličan način, pokušati da objedine i zaštite interese svog članstva.
Neposredan preteča današnje privredne komore Vojvodine bila je Trgovačko-zanatska komora u Novom Sadu, osnovana 1. februara 1919. godine, čija se nadležnost, prvobitno, prostirala samo na područje Bačke, zatim i na deo Srema, a, neko vreme, i na Baranju. Od 1926. godine, kada joj je pristupilo i Udruženje industrijalaca, ova komora će poneti naziv Trgovačko-industrijska i zanatska komora u Novom Sadu, i sa tim imenom će postojati do početka Drugog svetskog rata. Privredna komora Vojvodine baštini i tradiciju Banatske trgovačko-industrijske i zanatske komore, sa sedištem u Velikom Bečkereku (kasnije Petrovgrad, danas Zrenjanin), koja je osnovana 22. januara 1920. godine, a bila je nadležna za područje Banata. Pojavom Poljoprivredne komore Dunavske banovine (1939) područje komorskog sistema prošireno je i na poljoprivredu, kao najznačajniju privrednu granu Vojvodine, a ova komora, mada kratkog veka, treće je tradicijsko uporište današnje Privredne komore Vojvodine.
Između dva svetska rata ove komore će se suočavati sa brojnim preprekama i teškoćama u svom delovanju, ali će, vremenom, uprkos nestabilnim političkim uslovima i, uglavnom, stalnoj zakonskoj i ekonomskoj neizvesnosti, sve uspešnije i organizovanije raditi u korist svojih članova. Osnovna namera komora bila je da utiče na zakonsku regulativu vezanu za privredna pitanja, da svojim članovima omogućava lakšu privrednu saradnju sa inostranstvom, da organizuje ili pomaže organizaciju manifestacija na kojima su predstavljane privredne mogućnosti članova komore, da pomaže školovanje i obrazovanje novih kadrova u sklopu privrednih grana kojima se bave njene članice, da pravi poslovne registre svojih članova, rešava njihove sporove, brine o penzionim fondovima članstva itd. Do kraja tridesetih godina 20. veka komore su postale profitabilne ustanove, koje su nizom sopstvenih poslova omogućavale delatnije staranje za već širok krug svog članstva.
Rad vojvođanskih komora zamro je u vreme okupacije (1941-1944), a nakon oslobođenja, još neko kratko vreme, dejstvovao je na starim osnovama, ali je već od 1946. g. dotadašnji komorski sistem zamenjen novim, u duhu vladajuće socijalističke ideologije. Između 1946. i 1962. g. komore su bile organizovane prema granskom principu (zasebno su postojale zanatske, ugostiteljske, trgovačke i poljoprivredne komore), a od 1962. godine, osnivanjem Pokrajinske privredne komore, uspostavljen je na prostoru AP Vojvodine jedinstven komorski sistem.
Komora je od tog vremena imala veći uticaj na privredno okruženje i propise, ali je njena uloga stalno bila ograničavana ideološkim okvirima vladajućeg sistema. Godine 1974. Pokrajinska privredna komora preimenovana je u Privrednu komoru Vojvodine, koja je, u vremenu novog ustavnog sistema SFRJ i naglašene vojvođanske autonomije (1974-1989), imala sve širi i sve veći značaj u organizaciji celokupnog privrednog života u pokrajini. PKV je u ovo vreme imala široku lepezu zakonskih ovlašćenja, te se bavila unapređivanjem proizvodnje, prometa i usluga, povećanjem produktivnosti rada, primenom savremenih tehničko-tehnoloških postupaka i racionalizacije u radu i poslovanju, unapređivanjem uslova i organizacije rada i poslovanja, usklađivanjem izgradnje, rekonstrukcije i korišćenja kapaciteta, unapređivanjem poslovnog i drugog udruživanja, poslovno-tehničkom saradnjom, kooperacijom i specijalizacijom, unapređivanjem plasmana robe, robnom razmenom, obezbeđivanjem jedinstva jugoslovenskog tržišta itd.
Nakon raspada SFRJ, rad Privredne komore Vojvodine, tokom poslednje decenije 20. veka odvijao se u vremenu velikih iskušenja (ratovi, sankcije, ekonomska i politička izolacija, hiperinflacija, raspad zajedničkog tržišta, vidan pad proizvodnje i opšteg standarda građana, bujanje sive ekonomije itd.), te nedovoljno jasno definisanih društvenih promena i ekonomskih uslova, uz nedostatak zakonskih okvira koji bi određivali mesto i nadležnost komorskog sistema.
Posle demokratskih promena u Srbiji, od jeseni 2000. godine, komorski sistem je zakonski određen, a uslovi privrednog poslovanja postali su znatno regularniji i stabilniji, te je rad PKV ponovo mogao da se odvija u vidno većem zamahu i obimu nego tokom prethodne decenije. Značaj Komore u vremenu privatizacije i tranzicije srpske i vojvođanske privrede jačao je, a međunarodna saradnja i ponovno uspostavljanje poslovnih veza sa svetom i okruženjem, posle vremena višegodišnje izolacije, postali su jedno od prvenstvenih aktivnosti PKV, koja se trudila da što delotvornije predstavi mogućnosti vojvođanske privrede potencijalnim partnerima. U znatnoj meri Komora je radila i na standardizaciji ovdašnje privrede i njenom usklađivanju sa zemljama Evropske Unije, koje su predstavljale najznačajnijeg poslovnog partnera vojvođanskoj i srpskoj privredi u novom stoleću. I danas je Privredna komora Vojvodine oslonac i partner vojvođanske privrede.
Izrazito dinamične poslovne aktivnosti kakve Privredna komora Vojvodine ima danas, a zahvaljujući novoj efikasnoj unutrašnjoj organizaciji i načinu rada, definisale su mesto Komore kao osnovnog pokretača u oblikovanju i razvoju privrednog okruženja u AP Vojvodini.
Povodom obeležavanja jubileja 100-godišnjice postojanja i rada Privredne komore Vojvodine, objavljena je upravo istorijska monografija čiji je koautor, urednik i priređivač potpisnik ovog priloga.
Milan Stepanović
