Srednjovekovno naselje Coborsentmihalj, kao prethodnica današnjeg Sombora, nije imalo svoj zvaničan znamen, ali je posednik ovog naselja, vlastelinska porodica Cobor, koja je ovde imala i svoje rezidencijalno središte, imala svoj zvaničan grb još od 1458. godine, koji joj je dodelio tada još mladi ugarski vladar Matija Korvin. Kasnije je ovaj njen prvi, skromni grb, iz polovine 15. veka, zamenjen raskošnijim grofovskim znamenjem, ali su Cobori, početkom 16. veka, bili zauvek odseljeni sa ovih prostora, pa njihov grb nije postao deo gradskih simbola, tim pre što je nastupilo vreme turske uprave i islamske civlizacije, koja je ime grada promenila u Sombor i koja nije dopuštala niti negovala znamenja te vrste.
Posle povlačenja Turaka (1687) i nakon što je 1702. g. Sombor dobio status vojničkog šanca na Potiskoj vojnoj granici, dobio je i svoj pečat sa grbom, koji je sačuvan na više dokumenata iz perioda elibertacije grada (1745-1749). Na njemu se nalazio uspravljen lav, sa glavom okrenutom u levo, koji je u podignutoj levoj šapi držao mač, dok mu je desna šapa bila spuštena na štit sa slovima SZ. Oko lava, na rubu pečata, nalazio se latinski natpis: Sigil comunis militiae in Szombor (Pečat vojničke opštine Sombor). Ovim pečatom overen je i zapisnik sa znamenitog Protestnog zbora somborskih graničara od 18. novembra 1745. godine, sa koga je potekla i prva misao o elibertaciji grada. Ovdašnji graničari nastavili su, i posle razvojačenja (1745), da koriste svoj dotadašnji pečat i da sve gradske dokumente overavaju isključivo njime, sve do trenutka kada je Sombor 1749. g. dobio status slobodnog i kraljevskog grada i pečat sa novim gradskim grbom u kome se, takođe, nalazio i dotadašnji osnovni heraldički znamen ovdašnjih graničara – lav sa uzdignutim mačem.
Kako je jedan manji deo stanovnika Sombora u vojničkom šancu imao status komorskih podanika (oko jedne šestine Somboraca), oni su do 1745. g. imali zasebnu komorsku opštinu, koja je imala svoj pečat, koji je sačuvan samo na jednom arhivskom dokumentu iz 1727. godine. U sredini pečata nalazi se predstava Jagnjeta Božijeg, koje nosi krst, a oko njega su predstave anđela i dva feniksa. U dnu pečata nalazila su se tri cveta, u svakom uglu po zvezda sa pet krakova, a u vrhu sunce ili svevideće oko. Sačuvani i jedini jasno čitljivi delovi oštećenog natpisa na obodu sadrže reči [Sz]ombor i Anno (Sombor i godina).
Kada je bečki dvor krajem 1745. godine, na osnovu odluke koju je carica Marija Terezija, pod pritiskom mađarskih plemićkih staleža, donela još 1741. godine, Somboru ukinuo status vojnog mesta, ovdašnji graničari započeli su upornu trogodišnju diplomatsku borbu (iskazavši vioko umeće pregovaranja, mada je, prema opisima, stanje u gradu za to vreme, ponekad, bilo “na ivici oružane pobune”) da Sombor dobije status slobodnog i kraljevskog grada, sa svim pratećim privilegijama koje je ovakav položaj donosio. Nakon više od tri godine, 17. februara 1749, carica Marija Terezija potpisala je Privilegijalno pismo kojim je Sombor dobio status slobodnog i kraljevskog grada. Somborci su ovu privilegiju platili 150.000 rajnskih forinti, teško se zaduživši, a anuitete elibertacionog zajma grad je otplaćivao sve do 1806. godine. Procena Somboraca o prednostima statusa slobodnog i kraljevskog grada nije bila pogrešna i nakon elibertacije dolazi do ubrzanog urbanog, privrednog, prosvetnog i kulturnog razvoja grada.
Simbol novostečenog stausa predstavljao je grb slobodnog i kraljevskog grada Sombora. Grb je naslikan na prvoj strani, a opisan je u 18. članu Privilegijalnog pisma (ili tzv. elibertacione povelje), u kojem piše: “Da bi kraljevska milost i naklonost prema stanovnicima grada SOMBORA večna i upadljiva bila, milostivo im darujemo grb, po dole označenom opisu, da se njime služe na večita vremena; istodobno im dozvoljavamo upotrebu otiska grba u crvenom vosku. Na zelenom polju ŠTITA leži grad srebrne boje sa tri kule, od kojih je srednja viša; zidovi su ukrašeni prozorima pogodnim za odbranu, a na čelu zupčastim ispupčenjima; iz gornjeg desnog prozora promoljena crvena ruka drži sablju u smeru ka osmokrakoj zvezdi zlatne boje; iz levog prozora istavljena je zastava plave boje na kojoj se, između dve sastavljene lovorove grančice, nalazi pozlaćena brojka; pred otvorenom gradskom kapijom, od železnih rešetki, stoje dva vojnika: desni u plavom čojanom odelu, na glavi mu je crna pandurska šubara, u crnim čizmama i u desnoj ruci drži starinsku tešku pušku; levi u plavoj bluzi, crvenim pantalonama, zlatnim čizmama i sa mađarskom crvenom kapom na glavi, u desnoj ruci drži isukanu sablju uperenu koso u vis. Na grbu se nalazi turnirski štit sa vizirom, a više njega kruna iza koje je lav, u izvornoj boji, u stojećem stavu sa isplaženim crvenim jezikom i na gore izbačenim repom; u kandžama drži zastavu i isukanu sablju. S obe strane nalazi se u srebrnoj i crvenoj boji ornament od hrastovog lišća, kao što se sve to vidi na prvoj strani ove diplome, naslikano i predstavljeno veštom rukom našeg slikara i umetnika, bojama koje najprikladnije odgovaraju. Naređujemo i dozvoljavamo da se građani, doseljenici, stanovnici, njihovi potomci i naslednici, Slobodnog i kraljevskog grada SOMBORA, služe ovim pečatom u crvenom vosku, uz ime grada, na ispravama koje će izdavati. Povelji je priključen pečat kao i poveljama ostalih naših slobodnih i kraljevskih gradova. Ovim mu se daje verodostojnost i nedvojbenost”. Detalji grba Sombora ukazivali su na vojničku tradiciju grada, a pretpostavlja se da je brojkom tri (3), naslikanoj na zastavma postavljenim na gradskoj kuli i u šapi lava na vrhu grba, trebalo da bude izraženo postojanje i jedinstvo tri konfesije – rimokatoličke, pravoslavne i unijatske (unijata tada u Somboru nije bilo, a i kasnije ih je bilo izuzetno retko i u zanemarujuće malom broju, što svakako ukazuje više na želju i plan bečkih vlasti da ovdašnji pravoslavni stanovnici vremenom prihvate uniju, nego na stvarno stanje među somborskim stanovništvom).
Grb slobodnog i kraljevskog grada Sombora nalazio se na sivoj pozadini, a u zlatom oivičenom krugu oko njega, zlatnim slovima bio je na latinskom ispisano: SIGILLIUM REGIÆ LIBERÆQUE CIVITATIS ZOMBORIENZIS 1749 (Pečat kraljevskog i slobodnog grada Sombora 1749). U Privilegijalnom pismu carice Marije Terezije grb Sombora je postavljen u zlatni ram sa ljubičastim zastorima. Ispod grba nalazile su se svetloplave i ružičaste mermerne ploče, a u njegovoj pozadini naziralo se nebesko plavetnilo. Iznad grba grada bili su naslikani grbovi zemalja i pokrajina na koje je Marija Terezija, kao ugarska kraljica, polagala nasledno pravo (Kumanija, Bosna, Hrvatska, Slavonija, Dalmacija i Bugarska), kao i istorijski grb Ugarske sa krunom sv. kralja Stefana (Ištvana) u sredini rama.
Odmah nakon elibertacije Sombora, već u aprilu 1749. godine, gradska akta su overavana pečatom sa grbom slobodnog i kraljevskog grada (ukoliko jedan dokumenat od 10. aprila 1749. g. nije bio antedatiran, onda su Somborci ovaj pečat koristili najmanje dve nedelje pre nego što im je 24. aprila te godine, ozvaničeno Privilegijalno pismo sa grbom). Pečat je bio veličine 28 x 28 mm, u sredini je imao grb slobodnog i kraljevskog grada Sombora, a okolo grba nalazio se istovetan natpis na latinskom, kao i na grbu u Privilegijalnom pismu.
Da su Somborci prihvatili grb kao znamen svog statusa i da su ga koristili u svim zvaničnim i nezvaničnim prilikama tokom druge polovine 18. i prve polovine 19. stoleća, pokazuje i veduta Sombora sa majstorskog pisma iz 1818. godine, na kojoj je iznad grada nacrtan njegov grb, kao i nacrt rekonstrukcije Gradske kuće iz prvih decenija XIX veka, koji predviđa da na pročelju istočne strane Gradske kuće stoji grb Sombora.
Kada se u nemirnim godinama Mađarske revolucije 1848/49. g. u Sombor pet puta smenjivala mađarska i srpsko-austrijska uprava, obe vlasti su pravile svoje pečate koji su se razlikovali samo u natpisu na srpskom ili mađarskom jeziku, dok je grb grada, u obe varijante pečata, ostajao istovetan.
Grb Sombora iz 1749. godine bio je neprestano u službenoj upotrebi skoro puna dva veka, sve do 1962. godine, kada ga je, po zahtevu gradskih vlasti, u značajnoj meri prepravio ovdašnji akademski slikar Ivan Jakobčić (1912-1997). Od nekadašnjeg somborskog grba u razdoblju od četiri decenije (1962-2002) korišćen je samo štit sa kulom i zidinama. Ispred kule su bili izostavljeni stražari, ruka sa mačem i zastava, a zlatna osmokraka zvezda pretvorena je u zlatnu zvezdu petokraku. Boje u grbu ostale su nepromenjene. Somborci su, očito, i u vremenu koje nije bilo sklono očuvanju predsocijalističkog nasleđa i koje je obilovalo novim znamenjima načinjenim u socrealističkom duhu, držali do svoje tradicije i prošlosti i sačuvali u osnovi svoj grb, koji su dvesta godina ranije njihovi preci teškom mukom i velikim sredstvima zadobili. O tome govori i podatak iz opštinskog Statuta usvojenog 1964. godine, u kojem je, u članu pet, zapisano da: “Opština Sombor ima svoj amblem sledećeg izgleda: na zelenom polju štita leži grad boje slonove kosti sa tri kule od kojih je srednja viša, a na njoj otvorena gradska kapija. Zidovi kule imaju otvore za odbranu. Iza kula u levom gornjem uglu štita nalazi se zlatna petokraka zvezda na crvenom polju”. Ipak, stari grb Sombora je, i u vreme socijalizma, bio naslikan na tavanici Velike sale zdanja Županije, prilikom njene obnove polovinom sedamdesetih godina 20. veka, gde se i danas nalazi.
Odlukom odbornika Skupštine opštine Sombor od 17. februara 2002. godine, istorijski grb slobodnog i kraljevskog grada Sombora iz 1749. g. ponovo je postao zvaničan znamen grada i opštine. Grb se od tog vremena nalazi i kao središnji simbol na srebrno-beloj pozadini zastave grada.
Milan Stepanović
