Posle više od četiri decenije somborskim graničarima je 1745. godine, prilikom razvojačenja somborskog vojničkog šanca, oduzeta pustara Miletić, koja se nalazila severoistočno od grada. Pustara je postala posed Kraljevske komore koja je, između 1747. i 1750. godine, ovde naselila više desetina mađarskih i bunjevačkih plemićkih porodica katoličke veroispovesti, te je tako nastalo prvo plemićko selo u Bačkoj, nazvano Miletić (kasnije Nađ Miletić, pa Nemeš Militič ili Lemeš, a danas Svetozar Miletić). Svega nekoliko godina po doseljenju, naseljenici su odlučili da podignu prvu katoličku crkvu u selu. Prva miletićka crkva, posvećena Rođenju Blažene djevice Marije (Maloj Gospojini), podignuta je 1752/53. g. u središtu sela, na istom mestu gde se i danas…
-
-
SVE PLEMIĆKE PORODICE JEDINOG PLEMIĆKOG SELA U VOJVODINI
Selo Svetozar Miletić, drugim imenom Lemeš, a nekada zvanično Nemeš Militič (Plemeniti Miletić), udaljeno je desetak kilometara severoistočno od Sombora, a nastalo je krajem 1740-ih, na prostoru nekadašnje somborske vojničke pustare Miletić. Naseljeno je, između 1748. i 1752. godine, brojnim bunjevačkim, mađarskim i mađarizovanim slovačkim plemićkim porodicama (najčešće siromašnim) i predstavljalo je jedino plemićko naselje na prostoru današnje Vojvodine. Sve do početka 19. veka miletićki plemići zakupljivali su posede u svom ataru od Kraljevske komorske administracije, a onda su 1803. godine, carskom poveljom Franca I, dobili svoje selo u zajedničko vlasništvo ovdašnjih plemićkih porodica. Za posedovanje sela Miletićani (ili Lemešani) uplatili su u carsku blagajnu visok iznos od 40.000 forinti,…
-
SOMBORSKI GIMNAZIJALCI U ANTIFAŠISTIČKOJ BORBI
Somborska Gimnazija osnovana je 1872. godine i prvobitno je bila zamišljena kao škola sa nastavom na srpskom i mađarskom jeziku. Mada je srpski nastavni jezik ubrzo bio zapostavljen i nastava se do 1919. g. odvijala samo na mađarskom, somborska Gimnazija bila je jedna od najboljih srednjih škola na prostoru današnje Vojvodine. Nakon Prvog svetskog rata i osnivanja Kraljevine SHS, u čiji sastav je ušao i Sombor, osnovana je 1920. g. nova dvojezična Državna gimnazija (u zgradi dotadašnje), koja od 1930. g. nosi naziv Državna realna gimnazija (nakon 1923. g. u njoj više nije bilo nastave na mađarskom jeziku). Nemali broj đaka ove škole (Srba, Mađara, Jevreja, Bunjevaca, pa i Nemaca),…
-
SOMBORSKO ŠKOLSTVO OD NAJSTARIJIH VREMENA DO SAVREMENOG DOBA
Značajnu ulogu u procesu izgradnje prepoznatljivog somborskog urbaniteta imali su obrazovanje i prosvećivanje. Najstariji tragovi prosvetne delatnosti u gradu mogu da se vežu uz postojanje dominikanskog monaškog reda, crkve i manastira u naselju Coborsentmihalj, srednjovekovnoj prethodnici Sombora, krajem 15. i na samom početku 16. veka. U poslednjim decenijama turske uprave, prema zapisu putopisca Evlije Čelebija iz 1665. godine, u Somboru je postojalo šest osnovnih škola i dve medrese (srednje ili više škole), svakako samo za đake islamske veroispovesti. Nakon povlačenja Turaka, školstvo se kod somborskih Srba i Bunjevaca razvijalo u okviru njihovih verskih ustanova – pravoslavne crkve i rimokatoličke franjevačke rezidencije, pa su škole pod njihovim okriljem u gradu zabeležene…
-
DR JOVAN JOCA LALOŠEVIĆ – UMNI SIN VOJVODINE I SRPSTVA
Dr Jovan Joca Lalošević, advokat, kulturni delatnik i srpski politički predvodnik liberalnih načela, prvi predsednik Narodne uprave Vojvodine (1918/19) i poslanik u Narodnoj skupštini Kraljevine SHS, rođen je 15/27. marta 1870. godine u Somboru, u ovdašnjoj staroj patricijskoj srpskoj porodici. Bio je jedan od najznamenitijih Somboraca u celokupnoj dugoj istoriji ovog grada. Prema zapisanom predanju, preci Laloševića doseljeni su u Sombor, u Velikoj seobi 1690. godine, sa Metohije, iz Peći, starog središta srpske patrijaršije, „sa velikim bogatstvom u zlatu i srebru“, a porodica je još dugo vodila prepisku sa rođacima koji su ostali u staroj postojbini. Rodonačelnik ove somborske porodice bio je barjaktar Stanoje Lalošević, za koga predanje tvrdi da…
-
ISTORIJSKA IZLOŽBA “SEDAM VEKOVA RIĐICE”
Za sve prijatelje, koji nisu bili u prilici da posete istorijsku izložbu “SEDAM VEKOVA RIĐICE”, autora Milana Stepanovića, postavljamo ovu izložbu na sajt “Ravnoplova”. Izložba je rađena na 19 velikih panoa (120 x 90 cm) i posvećena je istorijskom i kulturnom nasleđu starog sela Riđice, najsevernijeg naselja na teritoriji Grada Sombora. Uz podršku grada Sombora, izložbu je organizovalo UG “Plazović” iz Riđice, a otvorena je 22. maja 2022. godine, u Riđici.
-
PRVI SRPSKI ČASOPIS ZA DECU IZLAZIO JE U SOMBORU, KRAJEM 18. VEKA
U vreme velike prosvetne reforme u Austrijskom carstvu, koja je pokrenuta tokom poslednjih godina vladavine carice i kraljice Marije Terezije, masovno su, u poslednjoj četvrtini 18. veka, otvarane i srpske osnovne škole u naseljima na prostoru Bačke i Baranje (njih preko 70), svakako zahvaljujući energiji, upornosti i trudu mladog Somborca Avrama Mrazovića, koji je, nakon završenih studija, tokom 1777. g. u Beču pohađao šestomesečni tečaj za direktore osnovnih škola po naprednom metodu nemačkog pedagoga i prosvetnog reformatora Johana Ignaca Felbigera. Ukazom carice i kraljice Marije Terezije, od 29. novembra 1777. godine, Avram Mrazović je postavljen za vrhovnog nadzornika svih pravoslavnih škola u Pečujskom školskom okrugu, kome su pripadala naselja u…
-
TRADICIJA VINOGRADARSTVA U RIĐICI
Riđica je najsevernije selo na teritoriji grada Sombora, koje se nalazi uz samu granicu Srbije i Mađarske. Nekada je ovo selo bilo okruženo velikim barama ili manjim jezerima, a peskovito i valovito zemljište pogodovalo je od davnina vinogradarstvu, te je Riđica predstavljala selo sa najvećim površinama vinograda u okolini Sombora. Tradicija gajenja vinove loze u Riđici stara je već nekoliko vekova. Stanovnici Riđice, koja je sa današnjim imenom najranije pomenuta u turskim katastarskim defterima iz 1578. i 1591. godine, bavili su se vinogradarstvom još u 16. i 17. veku. Prvi tačniji arhivski podaci o gajenju vinove loze u Riđici potiču iz 1699. godine, kada je, na sumarnom popisu naselja Bačke…
-
ZABRANA BUNJEVAČKOG I ŠOKAČKOG IMENA 1945. GODINE
Prošla su četiri stoleća kako su u Bačkoj zabeleženi etnonimi Šokac (najranije 1615) i Bunjevac (najranije 1622). Šokačka populacija bila je relativno mala i nalazila se u podunavskim naseljima Santovo, Bereg, Kolut, Monoštor, Sonta, Plavna, Vajska, Bač i Bukin (kasnije su raseljeni iz Koluta i Bukina). Bunjevačka populacija bila je znatno brojnija i živela je na širem prostoru Bačke, u gradovima Sombor, Subotica i Baja, te u selima Bajmok, Đurđin, Nađvin (Žednik), Tavankut, Ludoš, Kelebija, Tompa, Jankovac, Čikuzda, Borota, Kaćmar, Meljkut, Kakonj, Gara, Bikić, Đurić i Nemeš Militič (Svetozar Miletić), a bilo ih je, u manjem broju, i u drugim severnim bačkim naseljima. Poreklo Šokaca može se vezati za Bosnu…
-
KAŠTEL PORODICE KOVAČ U RIĐICI
Krajem 18. i početkom 19. veka Habzburška monarhija je, kao izvor prihoda carske blagajne, ispražnjene u ratovima protiv Francuske, počela da prodaje deo komorskih poseda u Bačkoj. Tako je, na samom početku 19. veka, Riđica postala posed mađarske vlastelinske plemićke porodice Kovač, a susedni Stanišić postao je posed porodice Redl. Rodonačelnik plemićke porodice Kovač bio je Pavle (Pal) Kovač, koji se, početkom 17. veka, istakao u pograničnim borbama protiv Turaka kao konjički kapetan tvrđave Filek (Filakovo u Slovačkoj), te je 1613. g. dobio plemićku titulu od kralja Matije II (na to ukazuju i tri odsečene turske glave prikazane u porodičnom plemićkom grbu). Njegov potomak bio je, krajem 18. veka, Emerik…
