BROJ GRANIČARA U ŠANČEVIMA NA POTISKOJ VOJNOJ GRANICI 1720/21.

Potiska vojna granica osnovana je 1702. godine. Većim delom svog poluvekovnog postojanja, ova granica imala je 14 vojnih šančeva (kasnije će na spisku graničarskih šančeva biti dodato još jedno naselje – današnji Bački Brestovac). Većina naselja nalazila se uz reku Tisu, osim Sentomaša (Srbobrana), Subotice i Sombora, koji su pripadali granici, ali su bili manje ili više udaljeni od Tise. Komanda granice ili krajine nalazila se u Segedinu. Većim delom graničari su bili srpske narodnosti, u Segedinu su uz srpske graničare u vojnoj službi bili i Mađari, a u Subotici i Somboru među graničarima je bio i znatan broj Bunjevaca. Svakim šancem komandovao je kapetan.

Celokupno stanovništvo (odnosno kućne starešine) šančeva koji su pripadali Potiskoj granici, poimenično je popisano 1720. godine, a iz 1721. g. sačuvan je popis broja vojnika u svakom od šančeva (osim Segedina, mada se zna i tačan broj graničara u Segedinu iz popisa 1720. godine). Prema ovom popisu broj graničara bio je sledeći:

SUBOTICA (SZABATKA): 205
SOMBOR (ZOMBOR): 272
SENTOMAŠ, danas SRBOBRAN (SZENT THOMAS): 54
ŽABALJ (SZABLIA): 90
ČURUG (CSUROK): 91
FELDVAR, danas BAČKO GRADIŠTE (FE[L]DVAR): 39
BEČEJ (BECSE): 63
PETROVO SELO, danas BAČKO PETROVO SELO (PETROVASZELLO): 44
MOL (MOHUL): 27
OSTROVA ili ADA (OSZTROVA): 69
SENTA (SZENTA): 85
KANJIŽA (KANISSA): 65
MARTONOŠ (MARTONOS): 92

Bez Segedina, na Potiskoj vojnoj granici, bilo je 1721. g. 1.196 graničara, pešaka (hajduka) i konjanika (husara), sa oružjem, uniformom i konjima koje su lično nabavljali. U Segedinu su 1720. g. popisana 193 graničara, pa je ukupan broj graničara Potiske vojne granice zapravo iznosio 1.389 graničara. Sombor, Subotica i Segedin bila su tri najveća šanca. Graničari su pored svojih naselja imali i velike pustare koje su obrađivali, a 61,5 pustara je zapisana u vlasništvu potiskih graničara 1720. godine (Sombor je imao najviše – 28, Subotica je imala 12, a svi ostali šančevi imali su ispod pet pustara, osim Martonoša i Segedina koji nisu imali pustare). Ovaj popis donosi i zanimljiv podatak o tome da je tokom Varadinskog rata (1716-1718) u turskom zarobljeništvu bilo 55 potiskih graničara (iz Sombora 11), za čiji je otkup plaćen visok iznos od 15.438 srebrnih forinti.

Milan Stepanović