Ucrtan još na vedutama Sombora s kraja 17. veka, Apatinski put je jedna od prvih somborskih ulica koja se protezala od nekadašnjeg zapadnog šanca (danas Venca Petra Bojovića) prema reci Mostongi i izlasku iz grada u pravcu Apatina. Ova ulica je na važnosti dobila nakon prokopavanja Francovog (Velikog bačkog) kanala, početkom 19. veka, pa je još i sredinom 19. veka Apatinski put nazivan i Kanalskom ulicom, a krajem istog veka dobio je ime Tekeli put (verovatno po mađarskom grofu Emeriku Tekeliju). Posle Prvog svetskog rata ulica je ponovo nazvana Apatinski put, a nakon 1934. g. dobila je ime Kralja Petra II, (od Venca Petra Bojovića, završno sa poslednjim izgrađenim kućama, a ostatku ulice, do kanala, ostavljen je stari naziv). Posle Drugog svetskog rata celoj ulici vraćen je naziv Apatinski put.
Duž Apatinskog puta, sve do korita Mostonge, iskopan je krajem 18. stoleća dubok šanac, kojim su vode iz nekadašnjeg središnjeg gradskog šanca odvođene do Mostonge. Šanac na Apatinskom putu (tadašnjoj Kanalskoj ulici) pominje u svom zapisu iz 1831. g. i putopisac Antal Mindsenti, koji piše da u tom delu grada postoji manji kanal, koji nije plovan, već služi za odvođenje viška vode koja se skuplja u gradu. Početkom sedamdesetih godina 19. veka, u vreme epidemije kolere, gradske vlasti su preventivno započele veliko čišćenje šančeva, zbog čega su svi stanovnici Apatinskog puta imali radnu obavezu (tzv. „kuluk“). Šanac je zatrpan tek polovinom 20. veka.
Na Apatinskom putu dogodio se i najveći požar u istoriji Sombora, kada su, početkom aprila 1826. godine, na desnoj strani Apatinskog puta, pa do susedne ulice Sv. Roke, izgorele 82 kuće, sa zgradom Gradske bolnice, kao i 19 štala i jedna suvaja. U izgorelim kućama bilo je uništeno pokućstvo i namirnice. Bez kućnog smeštaja ostalo je 447 žitelja grada, a ukupna šteta je procenjena na 84.437 forinti.
Na početku Apatinskog puta, tamo gde će 1856. g. biti sagrađen prvi somborski hotel, ranije se, prvih decenija 19. veka, nalazila najbolja somborska gostionica, poznata pod imenom „Kod lepe Rackinje“ (Die Schöne Ratzin), u kojoj su usluga, hrana i piće bili najbolji u gradu (gostionica je dobila ime po krčmarici izuzetne lepote, poreklom iz Mošona, koja se obrela u Somboru i ovde se udala za rackog krčmara). Na kraju ove ulice dugo vremena se nalazila Špajzerova ciglana, a na završetku ulice, sa leve strane, nalazilo se i veliko gradsko smetlište, koje je, krajem 20. veka, izmešteno kraj salaškog naselja Rančevo, nekoliko kilometara izvan grada.
Ulica je urbanistički bila sređena do polovine 19. veka, a kuće su se, u to vreme, protezale do Gradske bolnice. Arhitektura kuća duž Apatinskog puta, osim na samom početku ulice (gde se na uglu nalazilo zdanje hotela „Lovački rog“), bila je seoskog tipa, a tek početkom 20. veka učestalije se grade prizemne kuće u tada aktuelnim gradskim arhitektonskim stilovima. Ulica je, sve do kraja 19. veka, završavala kod tadašnje Gradske bolnice, a nakon tog vremena počela je njena ubrzana izgradnja.
Apatinski put je, po redosledu, druga kaldrmisana somborska ulica, a radovi na popločavanju završeni su 1873/74. godine. Uz put i odvodni šanac bili su još ranije posađeni platani, koji su obnovljeni 1875. godine, a 1903. g. na njihovom mestu su, duž cele ulice, u više redova, posađene sadnice bođoša. Početkom 20. veka deo ulice je popločan sitnijom klinker ciglom (drugi deo Apatinskog puta popločan je sitnom kockom 1954. godine, kada je i zasvođen veliki odvodni šanac).
Prema podacima iz 1902. g. dužina ulice iznosila je 939,5 metara, širina puta 5,67 i 6,67 metara, a ukupna putna površina 5.890,4 kv. metra, koja je, isprva, u potpunosti bila popločana sitnom kockom, odnosno lomljenim kamenom, da bi, kasnije, pod lomljenim kamenom ostalo 3.057. 3 kv. metra, a žutom klinker ciglom popločan je 2.833.1 metar (početak ulice, do nekadašnje Gradske bolnice). Deo Apatinskog puta, od Hamederovog mosta do naplatne kapije na ulazu u grad, nalazio se od 1889. g. u državnoj putnoj mreži, te je njegovo održavanje spadalo u nadležnost države.
Ulica je asfaltirana šezdesetih godina 20. veka, kada je, celom njenom dužinom, sve do mosta kod Velikog bačkog kanala, asfaltirana i staza za bicikliste. U svom središnjem i završnom delu Apatinski put danas predstavlja najširu somborsku ulicu, koja na nekim delovima dostiže i širinu od 50 do 80 metara.
Na završetku desne strane ulice podignuta je 1960/61. g. višespratnica namenjena za đački internat i Trgovačku školu (kasnije se ovde nalazila Srednja ekonomska škola), u čijem je produžetku početkom sedamdesetih godina (1970/71) podignuta velika sportska hala „Mostonga“, a početkom osamdesetih godina 20. veka sagrađeni su, u produžetku Gradske hale, zatvoren i otvoren gradski bazen.
Šezdesetih godina 20. veka je, na kraju Apatinskog puta, prokopan vodeni krak (preko koga je sagrađen most) koji je vode Mostonge odvodio do tzv. Tromeđe, odnosno mesta na kojem se spajaju Veliki bački kanal i Kanal Dunav-Tisa-Dunav.
Danas je Apatinski put jedna od najprometnijih somborskih gradskih ulica, a izgradnjom zaobilaznice između Apatinskog i Staparskog puta (2006) teretni saobraćaj je u znatnoj meri izmešten sa kolovoza ove velike somborske ulice.
Milan Stepanović
9 Komentara
Emil Ensminger
Odličan tekst. Apatinski put je bila moja svakodnevna ruta kao i za sve ljude sa Čvorka.
Milan Stepanović
Hvala druže!
Nikola Vranić
Koji most se nazivao Hamederovim?
Milan Stepanović
Ne znam, nejasno mi je, osim ako nije reč o tadašnjem nazivu za most preko kanala.
svetlana
Svaka čast milane i na ovoj predivnoj priči
Milan Stepanović
Hvala Svetlana!
Pera Sakal Bošnjak
Lepa priča o Apatinskom putu, ali ja bih predložio da se njegovo ime menja i da se deo od Venca do mosta na kanalu preimenuje i da se zove Bulevar Jožefa Kiša, po braći Jožefu i Gaboru Kišu, koji su osmislili i projektovali današnji Veliki bački kanal, barem toliko zaslužuju, prvenstveno Jožef Kiš. Svi ulazni putevi imaju svoja imena do grada (subotički, kljaićevski, čonopljanski, itd. put, pa posle u gradu dobijaju svoje ime, Vojvođanska ulica, Miloša Obilića i sl.), jedino Apatinski put ide do samog centra grada. Red bi bio da se Somborci oduže Jožefu Kišu na izgradnji čuvenog kanala. Poznato je koliko je izgradnja kanala uticala na grad (baruštine i ležeća voda su isušene, povećane su obradive površine, smanjen je broj raznih oboljenja zbog tih voda, itd) Dakle Apatinski put od mosta na Velikom Bačkom kanalu, a od Venca do mosta BULEVAR JOŽEFA KIŠA. To je moj predlog 🙂
Milan Stepanović
Svakako, braća Kiš zaslužuju obeležje u Somboru jer su, sa svojim Kanalskim društvom, čije je sedište bilo u Somboru, znatno unapredili privrednu sliku grada, a da i ne govorimo o prokopavanju Velikog bačkog kanala.
Javor Dragica
Baš je to problem u današnjem svetu da sve hoćemo da promenimo. Apatinski put je bio i tako će i ostati pa makar i menjali ime! Može se odužiti i na drugi način a ne prekrstiti ono što je urezano u ljudski mozak. Članci su izvanredni, vredni da se sačuvaju, čestitam