Istorija,  OBZORJA PROŠLOSTI

100-GODIŠNJICA OSNIVANJA NARODNOG VEĆA SRBA I BUNJEVACA U SOMBORU

Upravo danas se navršava jedno stoleće kako su somborski Srbi i Bunjevci, zajedničkim naporima, pokrenuli akciju prisajedinjenja Kraljevini Srbiji, što predstavlja jedan od ključnih događaja u dugoj istoriji Sombora. Somborci su imali vidnu i zapaženu ulogu u celokupnom procesu prisajedinjenja Vojvodine Srbiji, u završnim danima Prvog svetskog rata

S jeseni 1918. godine, pred napadima saveznika, počela da se raspada vojna snaga centralnih sila, a nakon proboja Solunskog fronta, pred silovitim naletima Srpske vojske, oslobođena je, posle tri godine, okupirana Srbija, a zatim i sve južnoslovenske zemlje tadašnje Austro-Ugarske monarhije. U to vreme somborski Srbi i Bunjevci, koji su činili 2/3 stanovništva grada, počeli su da se politički povezuju (sastanci su održavani u kući dr Joce Laloševića), pa je 5. novembra 1918. g. osnovano Mesno narodno veće Srba i Bunjevaca, na čijem su se čelu nalazili ugledni somborski advokat i srpski politički prvak dr Jovan Joca Lalošević i bunjevački politički predvodnik Antun Tonika Bošnjak.

Kuća dr Joce Laloševića (desno) u kojoj su održavani sastanci koji se prethodili osnivanju Mesnog narodnog veća Srba i Bunjevaca u Somboru

U proglasu, na plakatu štampanom ćirilicom i latinicom, građanstvo Sombora obavešteno je o narodnom zboru Srba i Bunjevaca, održanom u Velikoj Sali somborske Gradske kuće. Osim ostalog zapisano je da „Narodni zbor Srba i Bunjevaca u Somboru rešava da u svemu usvaja Vilsonovo načelo o potpunom samoodređenju naroda. Na osnovu tog načela želimo rešiti i sudbinu jedinstvenog naroda Srba i Bunjevaca, te zato organizujemo mesno narodno veće Srba i Bunjevaca u Somboru…“. Na kraju proglasa se kaže: „Braćo, veliki su ovi dani, sudbonosni po ceo narod. Ponašajmo se, dakle, dostojno i mirno, prema važnosti ovih dana. Budimo prisebni, mirni, trezveni, hladnokrvni. Pokažimo da smo zreli i zaslužni slobode i nezavisnosti“. U prelomnim novembarskim danima 1918. g. ovdašnji Bunjevci jednodušno su odbili predlog dotadašnjih mađarskih vlasti da se povuku iz zajedničkih narodnih odbora sa Srbima i da osnuju svoje zasebne odbore, koji bi sarađivali sa mađarskim vlastima.

Mesno narodno veće Srba i Bunjevaca u Somboru izabrano je na narodnom zboru Srba i Bunjevaca održanom u Velikoj sali Gradske kuće
Proglas o osnivanju Mesnog narodnog veća Srba i Bunjevaca u Somboru, od 5. novembra 1918. god.

Mesno narodno veće Srba i Bunjevaca brojalo je 144 člana. Sećanja radi potrebno je sačuvati za istoriju njihova imena: dr Jovan Joca Lalošević – predsednik, Stevan Maglić i Antun Tonika Bošnjak – potpredsednici, Pavle Terzin i Dušan Temerinac – tajnici (sekretari), Jovan A. Antić, Milan A. Antić, Laza Bandobranski, Stevan Beljanski, Pera Beljanski, Todor Beljanski, Stevan Bećin, Vasa Bikar, Vasa (Mladenov) Bikar, Damjan Bikar, Jovan Blagojević, Dimitrije Bokšan, Božidar Borđoški, Bena Bošnjak, Ivan Bošnjak, Franja Bošnjak, Đura Branovački, Joca Brkić, dr Kosta Bugarski, dr Nenad Bugarski, Uroš Vasiljev, Mladen Vlajković – Čika, Paja Vlaškalić, dr Branko Vujić, Samko Vujić, Stevan Vujić, Sava Vujković, Marko Vukadinović, Vlada Vukičević, Panta Vukičević, Milutin Gavrilović, Vasa Gajin, Kosta Georgijević, Veseljko Gradinac, Sava Gradinac, Svetislav Grgurov, dr Emil Grigorijević, Vlada Grujić, Dušan Daljčev, Kosta Dedić, Laza Dedić, Nikola Dimić, Kosta Dodić, Nikola Đurđević, Sava Ilkić, Boža Janjatović, Ljubomir Jezdimirović, Pera Jozić, Šima Jozić, Đura Kanurić, Milivoj Karakašević, Kosta Kelić, Svetozar Klaić, Kosta Kovačić, Nika Kovačić, Uroš Kovačić, dr David Konjović, Đura Konjović, Milan Konjović, Mladen Konjović – ratar, Nikola Konjović, Pavle Konjović – učitelj, Petar Konjović, Nikola Kragujević, Marko Krstić, Ljubomir Kupusarević – prota, Pera Lazić, Nikola Lalošević, Petar Lalošević, Stevica Lalošević, Karlo Logo, Dušan Kovačić Lugumerski, Isa Lugumerski, Triva Lugumerski, Ivan Lukić, Stipan Lukić, Joca Maglić, dr Stevan Maksimović, Toša Mandić, Milan Mandrović, Živko Manojlović, Nikola Manojlović, Stipan Matarić, dr Branko Maširević, Aleksandar Maširević, Nikola Maširević, Nikola (Kostin) Maširević, Novak Mašić, Toša Mašić, Dejan Mijić, Nikola Mijić – Bata, Ljubiša Nastasić, Dušan Nenadov, Mita Nenadov, Živko Obušković, Toša Obušković, Stevan Ovcin, Uroš Ovcin, Velimir Odobašić, Pera Pavkov, Sima Pavkov, Marko Pavlović, Kosta Panić, Milan Petrović, Stevan Polzović, Acko Pelagić-Radanov, Nikola Pelagić-Radanov, Joca Radanov, Pera Radišić, Dušan Radojević, Milan Radojević, Sima Radojević st., Milan Rajić, Samko Racić, Jaša Relić, Mladen Sekulić, Sava Simendić, Samko Simendić, Sima Simendić, dr Radivoj Simonović, Aleksandar Sotin, Đura Stevančev, Paja Stojšić, Joza Stolišić, Jakov Strilić, Koja Stričević, Zlatoje Teodorović, Stoja Topalov, Pera Tucaković, Joza Firanj, Pera Firanj, Šandor Firanj, Stipan Fratrić, Dobra Čičovački, Isa Čičovački, Laza Čičovački, Franja Džinić, Jova Šarčanski, Marko Šarčanski i Cveta Šiđanski. Kako su somborski Srbi i Bunjevci činili preko 2/3 ukupnog stanovništva grada Sombora, njihovo Narodno veće imalo je pun legitimitet (prema popisu iz prve polovine 1919. g. Srba je u Somboru bilo 12.292 ili 41,39%, Bunjevaca 7.958 ili 26,80%, Mađara 5.370 ili 18,08%, Nemaca 3.633 ili 12,23%,  Slovaka 123 ili 0,75% , Roma 92 ili 0,31%, Hrvata 57 ili 0,19%, Rumuna 34 ili 0,11%, Poljaka 32 ili 0,11%, Bugara 30 0,10%, Čeha 27 ili 0,09%, Rusa 26 ili 0,09% i ostalih 23 ili 0,08%).

Dr Jovan Joca Lalošević i Antun Tonika Bošnjak, predsednik i potpredsednik Mesnog narodnog veća Srba i Bunjevaca u Somboru

Osam dana kasnije, 13. novembra, u Sombor je ušla prva četa srpske vojske, oduševljeno dočekana od ovdašnjih Srba i Bunjevaca, a nakon što je dotadašnji gradonačelnik Sombora Lajoš Klajner predao vlast majoru Nikoli Iliću Bajki, komandantu odreda Srpske vojske koja je ušla u grad, major Ilić je svu cilivnu vlast predao Mesnom narodnom veću Srba i Bunjevaca. U narednim danima Veće je izabralo i 19 delegata iz Sombora (12 Srba i sedam Bunjevaca), koji su 25. novembra 1918. g. učestvovali na Velikoj narodnoj skupštini u Novom Sadu. Članovi somborskog Narodnog veća imali su vidnu i zapaženu ulogu u celokupnom procesu prisajedinjenja Vojvodine Srbiji, a odmah potom i novoosnovanoj Kraljevini SHS.

Milan Stepanović

Ostavite komentar

Vaša e-mail adresa neće biti objavljena.